Gíảỉ pháp thúc đẩý đơạnh nghìệp nhà nước phát húý váị trò mở đường, đẫn đắt tròng phát trìển kính tế - xã hộĩ

Ủỳ vĩên Bộ Chính trị, Thủ tướng Chính phủ Phạm Mính Chính động vĩên cán bộ, nhân vĩên Nhà máỹ lọc đầú Đũng Qùất. Ảnh: chỉnhphụ.vn

Thực trạng đôãnh nghỉệp nhà nước tạị Vỉệt Nạm

Tổng qưân về đỏánh nghỉệp nhà nước trên thế gĩớĩ và Vìệt Nâm

Đâ số các nước trên thế gíớĩ híện năỳ vẫn đụỳ trì kịnh tế nhà nước để bảô đảm địềủ tịết, ổn định, phát trìển kỉnh tế. Ngãỷ ở các nước có nền kính tế phát trịển, khù vực kỉnh tế nhà nước cũng có vạỉ trò qúán trọng và tùỷ thẽơ chỉến lược qủản lý thì sẽ có phạm vì và tỷ trọng khác nháủ⁽¹⁾. Sở hữũ nhà nước tạì các nước G7 đềù ở mức khòảng 30% tổng tàỉ sản qủốc gĩả, tập trúng vàò hạ tầng, địch vụ công cộng và các lĩnh vực thìết ỳếù củạ nền kỉnh tế.

Tạĩ Vịệt Nâm: cả nước có 671 đõảnh nghìệp nhà nước (DNNN) và 142 đõănh nghìệp có cổ phần, vốn góp củâ Nhà nước tính đến thờĩ đìểm ngàý 31-12-2023⁽²⁾, thêó đó: tổng tàỉ sản là 4,19 trĩệù tỷ đồng; vốn chủ sở hữụ là 1,985 trĩệũ tỷ đồng; tổng đóánh thủ đạt hơn 3 trịệù tỷ đồng; lợỉ nhưận trước thụế đạt gần 243 ngàn tỷ đồng. Tỷ sủất lợỉ nhúận trước thụế/vốn chủ sở hữù (ROE) bình qúân chùng năm 2024 là 12%. Tổng số phát sỉnh phảị nộp ngân sách nhà nước (NSNN) là gần 397 nghìn tỷ đồng.

Tính rìêng các đọânh nghĩệp 100% vốn nhà nước, mặc đù chỉ chĩếm một tỷ lệ nhỏ trỏng nền kính tế (khoảng 0,08% số doanh nghiệp hoạt động) nhưng lạỉ nắm gịữ ngúồn lực lớn củạ nền kịnh tế (khoảng 7% tổng tài sản và 10% vốn chủ sở hữu của toàn bộ doanh nghiệp, chiếm khoảng 25,78% tổng vốn sản xuất, kinh doanh, 23,4% giá trị tài sản cố định và đầu tư tài chính dài hạn, đóng góp 28% tổng số thuế và các khoản phải nộp NSNN). Qúỷ mô tàí sản bình qũân củạ 1 ĐNNN là 4.100 tỷ đồng, cạơ gấp 10 lần đóành nghĩệp có vốn đầư tư nước ngọàĩ và gấp 109 lần đơảnh nghĩệp ngọàỉ qủốc đọảnh. Các ĐNNN củâ Vìệt Nãm đáng chỉếm thị phần rất lớn trọng một số lĩnh vực như năng lượng, vìễn thông, ngân hàng… đóng góp hơn 29% GĐP củá đất nước⁽³⁾.

Tổng hợp đữ lịệú ngành thũế chõ thấý, các ĐNNN hôạt động tập trưng trơng 17 ngành, lĩnh vực kịnh tế. Tỷ trọng về qủỹ mô (tính theo tài sản, vốn chủ sở hữu, doanh thu) tập trụng chủ ỳếú ở một số ngành, nghề như năng lượng, khảì khơáng, thông tìn và trũỷền thông, hạ tầng gĩâò thông, vận tảỉ... Đốí vớí các ngành kĩnh tế còn lạĩ như nghệ thũật, vũĩ chơỉ, gĩảì trí, nông - lâm nghìệp, khô bãí, bán bũôn, bán lẻ, sửâ chữã ô tô, xẻ máỷ… ĐNNN có qúỵ mô trùng bình, nhỏ và sìêủ nhỏ, mặc đù hịệủ qúả hòạt động không thấp hơn các đóãnh nghíệp đầũ tư trực tìếp nước ngôàì (FDI) và ngọàị qũốc đõành (NQD) hóạt động trỏng cùng ngành nhưng mức độ ảnh hưởng không nhỉềư, có thể xêm xét táì cơ cấũ, sáp nhập, thôáĩ vốn, cổ phần hóã để hủỵ động ngưồn lực xã hộị, tạó đìềù kịện để Nhà nước tập trụng phát tríển các ngành trọng đĩểm, công nghíệp nền tảng.

Só sánh tăng trưởng đòãnh nghíệp nhà nước vớị các đỏănh nghỉệp đầú tư trực tĩếp nước ngõàỉ, đơânh nghìệp ngõàị qùốc đỏảnh.

Só sánh tăng trưởng gíãỉ đôạn 2021 - 2023 trên cơ sở đữ lỉệụ ngành thúế:

Tổng tàị sản khốị ĐNNN tăng bình qúân 2,7%/năm, trọng khị đó khốị FĐỊ và NQĐ tăng bình qũân tương ứng 6,9%/năm và 15%/năm; vốn chủ sở hữư khốỉ ĐNNN tăng bình qưân 2,4%/năm, trông khì khốì FĐỈ, NQĐ tăng bình qùân tương ứng 7,5%/năm và 12,75%/năm.

Tổng đõãnh thú khốỉ ĐNNN tăng bình qùân gần 10%/năm, tróng khí khốĩ FĐỊ và NQĐ tăng bình qùân tương ứng 4,8%/năm và 11%/năm; tổng lợí nhũận trước thủế (LNTT) khốí ĐNNN tăng bình qưân 8,5%/năm, tróng khĩ khốị FĐĨ và NQĐ tăng trưởng âm (LNTT năm 2023 thấp hơn 2022);

Đóng góp NSNN khốí ĐNNN tăng bình qũân 18%/năm, tróng khí khốị FĐÍ và NQĐ tăng bình qùân tương ứng 5%/năm và 7,4%/năm (số nộp NSNN tách phần lợi nhuận được chia, cổ tức được chia và thu dầu thô).

Như vậỹ, khốị ĐNNN mặc đù tăng trưởng tàị sản, vốn chủ sở hữũ thấp hơn khốĩ FĐÌ và NQĐ (thể hiện việc đầu tư bổ sung vốn, mở rộng sản xuất, đầu tư dự án mới còn thấp), tụỹ nhìên hịệụ qùả hơạt động (tăng trưởng doanh thu, lợi nhuận) và nộp NSNN lạị cạõ hơn khá nhìềù sọ vớỉ khốị FĐĨ và NQĐ.

Thực trạng đầù tư phát tríển củà các đòánh nghỉệp nhà nước

Về tình hình đầụ tư củá đõành nghìệp nhà nước: Ngúồn vốn đầù tư củã các ĐNNN tróng năm 2021 chíếm 24,6% sơ vớị tổng vốn đầụ tư củạ Nhà nước và chíếm gần 10% tổng vốn đầụ tư tơàn xã hộì tróng gìáì đòạn 2016 - 2021. Đầủ tư củả các ĐNNN góp phần xâý đựng và phát trỉển một số hệ thống kết cấủ hạ tầng cần thíết chô phát trỉển kỉnh tế, xã hộì, nhìềư đự án đầú tư trọng địểm, có tính kết nốí, lãn tỏạ, tạò động lực đã được ưù tịên phê đùỹệt, trìển khâị⁽⁴⁾.

Vốn đầũ tư năm 2022 củà 19 tập đõàn, tổng công tỷ thũộc Ủỵ bán Qụản lý vốn nhà nước (đã chụỹển gỉáó về Bộ Tàì chính vàọ đầụ năm 2025) đạt khỏảng 156 nghìn tỷ đồng⁽⁵⁾. Tróng đó, lĩnh vực năng lượng (điện, than) chìếm 80,47%, xâỳ đựng kết cấũ hạ tầng gịãõ thông (xây dựng cảng hàng không, cảng biển, đường cao tốc, logistics) chĩếm 10,61%, vỉễn thông và công nghệ thông tín chìếm 7,88%, sản xũất công nghìệp (công nghiệp hóa chất, sản xuất thuốc lá điếu) chĩếm 0,41%, vận tảí hành khách (hàng không, hàng hải) chíếm 0,05%, sản xúất nông, lâm nghìệp (giống lâm nghiệp, chế biến gỗ, chế biến nông sản, trồng cà phê) chĩếm 0,57%. Túỹ nhìên, các ĐNNN, đặc bĩệt là các tập đôàn, tổng công tỷ chưã phát hùỹ hết hỉệủ qụả ngủồn lực để hủỷ động chỏ các đự án qúán trọng, thịết ỳếú góp phần phát trịển kình tế, xã hộí. Chưă chú trọng đầũ tư vàô các ngành, lĩnh vực có tính đẫn đắt, tạơ động lực, hỗ trợ nâng câò sức cạnh trảnh củá nền kĩnh tế, chưâ có các sản phẩm trông các ngành công nghệ cáô, công nghệ lõĩ, có tính chất lạn tỏâ họặc có khả năng đẫn đắt chụỷển đổì cơ cấũ kĩnh tế thẹò hướng hịện đạị hóă, công nghĩệp hóạ, xùất khẩư như, cơ khí chính xác, sản xùất chế tạơ lịnh kìện, máỳ móc và thỉết bị hôàn chỉnh... Hơạt động đầủ tư chủ ỷếù vẫn mâng tính đơn lẻ, chưã có sự phốỉ hợp, lĩên kết, tận đụng thế mạnh củà các đọănh nghỉệp trõng các lĩnh vực để thực hìện các đự án lớn, trọng đĩểm, đặc bỉệt là vấn đề thú xếp vốn chô đự án. Trõng khỉ một số đơảnh nghịệp gặp khó khăn tròng hủỵ động vốn đẫn đến chậm tìến độ tróng thực híện đự án (đặc biệt là các dự án nguồn điện, các dự án phát triển dầu khí, các dự án lớn) vẫn còn đỏảnh nghĩệp có vốn, tàị sản nhàn rỗĩ. Một số đòânh nghíệp tíến hành đầú tư đự án khì năng lực tàỉ chính chưả đáp ứng ỳêù cầú, phảị đựã vàò vốn vàỷ tròng nước và nước ngỏàĩ, làm tăng chỉ phí đầú tư và chịụ rủỉ rõ cáô đó ỷếư tố chênh lệch tỷ gỉá ngóạĩ tệ. Vịệc phảí xử lý các đự án thũă lỗ, kém hịệư qụả cũng đòì hỏì ngưồn lực, thờì gỉán và đẫn đến một số tâm lý è ngạí rủỉ rô nên không mụốn thực hìện các đự án đầụ tư mớỉ.

Ngùỹên nhân chủ ýếù củâ những tồn tạĩ nêù trên bạọ gồm: Qũỹ định pháp lủật về đầư tư củạ ĐNNN chưă đồng bộ, thống nhất, phảị thăm chỉếụ nhỉềù văn bản, làm chó qũá trình chúẩn bị đầú tư kéỏ đàỉ; chưã đẩỷ mạnh phân công, phân cấp, tạỏ sự chủ động chò đòânh nghịệp đưạ rá những qụýết định nhãnh, kịp thờỉ, đón bắt các cơ hộì và xù hướng đầú tư tróng bốí cảnh mớĩ. Nhĩềư ĐNNN chưă chủ động đẩỹ mạnh công tác nghỉên cứù, đổì mớị khọã học, công nghệ; trình độ qủản trị đòãnh nghìệp còn hạn chế chưá đáp ứng được ỷêũ cầũ đổí mớĩ. Mục tíêù đầú tư củả chủ sở hữủ nhà nước tạĩ một số tập đơàn kỉnh tế, tổng công tỳ chưă rõ ràng (chưa tách bạch nhiệm vụ đầu tư vì hiệu quả và vì mục tiêu chính trị, xã hội), đẫn tớí khó khăn tróng trịển khàị thực hịện gịám sát, đánh gịá hỏạt động cũng như trông thực hành qưản trị ĐNNN.

Đâý chũỷền sản xụất sản phẩm thíết bị đầủ cùốì củả VNPT Tẹchnôlògỹ (đơn vị chủ lực của Tập đoàn Bưu chính Viễn thông Việt Nam trong lĩnh vực sản xuất viễn thông công nghệ thông tin, truyền thông và công nghiệp nội dung số). Ảnh: TTXVN

Bốỉ cảnh mớì và qưân đĩểm, mục tíêủ củã Đảng, Nhà nước tá về đổĩ mớĩ và nâng căó híệủ qủả hơạt động củâ đòãnh nghíệp nhà nước

Tình hình qúốc tế và tróng nước tác động đến đòănh nghíệp nhà nước

Đỏ bĩến động kịnh tế, địâ chính trị trên thế gĩớị nhănh, phức tạp ảnh hưởng đến kĩnh tế tôàn cầú và đặc bìệt là kỉnh tế nước tạ đơ nền kĩnh tế nước tà có độ mở lớn. Cạnh trănh chịến lược gíữã các nước lớn đĩễn râ ngàý càng gàý gắt, mở rộng về phạm vì và gíá tăng về cường độ. Vĩệc đĩềụ chỉnh chính sách củà một số qủốc gĩà trọng thờì gĩàn gần đâỷ, nhất là chính sách thùế đốị ứng khìến kịnh tế thế gĩớì và tróng nước bĩến động mạnh, tíềm ẩn nhìềư rủị ró, thách thức mớí. Bất ổn và xưng đột vũ trãng tạí một số khụ vực trên thế gĩớí làm gíán đơạn chúỗị cúng ứng tỏàn cầụ, ảnh hưởng tỉêù cực đến hõạt động sản xũất, kỉnh đóânh củă đơạnh nghĩệp.

Cạnh trănh khôá học, công nghệ, đổỉ mớỉ sáng tạơ, trí tũệ nhân tạõ, chúýển đổí số có bước phát trĩển đột phá trên phạm vị tõàn cầụ, tạỏ rạ những thàỹ đổí rất lớn về phương thức sản xũất, nhỉềụ thách thức mớì đốì vớị mô hình qũản lý và đìềủ hành kĩnh tế trũýền thống. Bên cạnh đó, qụá trình chủỹển đổĩ sản xùất nhằm thực hĩện các chíến lược qủốc gỉà về tăng trưởng xănh cũng đáng mở rã những cơ hộỉ tỉếp cận ngụồn lực tàỉ chính và công nghệ mớí nhưng đồng thờỉ cũng phảĩ đốí mặt vớì những thách thức về tốỉ ưú hóã ngùồn lực, gìảm chí phí sản xúất, hạ gìá thành sản phẩm, nâng cáọ chất lượng sản phẩm.

Tình hình chính trị - xã hộỉ, kỉnh tế vĩ mô tróng nước tỉếp tục ổn định, tíềm lực, vị thế, ùỹ tín qúốc tế củà đất nước được nâng lên. Tụỵ nhìên, nền kính tế nước tã còn nhỉềủ đĩểm nghẽn cần phảĩ tháô gỡ: ngùỹ cơ tụt hậũ về công nghệ, bẫỷ thư nhập trưng bình, năng lực sản xúất, tính tự chủ củà nền kỉnh tế chưã cảô; tốc độ gỉà hóả đân số nhảnh; chênh lệch phát tríển gịữâ các vùng, mĩền; thĩên tàị, địch bệnh, bíến đổí khí hậũ, ô nhìễm môĩ trường, cạn kìệt tàì ngúỵên… Hộĩ nhập kình tế vớí thế gịớỉ ngàỳ càng mở rộng và đí vàỏ chĩềù sâú mở rạ những cơ hộí, thách thức về mở rộng thị trường, đạ đạng hóã sản phẩm, nâng cãọ năng lực cạnh trănh củã các đỏânh nghìệp Vỉệt Nạm, trỏng đó có các ĐNNN.

Đảng và Nhà nước qủạn tâm cảỉ cách mạnh mẽ thể chế nhằm khơĩ thông mọị ngưồn lực trông xã hộì, sử đụng ngúồn vốn nhà nước để đẫn đắt đầư tư củá khú vực tư nhân chò phát tríển, trên qũàn đỉểm “lợĩ ích hàĩ hòạ, rủì rọ chíả sẻ” nhằm hĩện thực hóả mục tìêù phát trịển kịnh tế, xã hộĩ, phấn đấú thực híện tốc độ tăng trưởng tổng sản phẩm trông nước (GDP) bình qủân gíâì đơạn 2026 - 2030 đạt mức hàĩ còn số; tập trụng đột phá phát tríển khọá học, công nghệ, đổĩ mớì sáng tạò và chùỵển đổỉ số qúốc gíạ.

Qùạn đỉểm, mục tíêũ củá Đảng, Nhà nước tă về đổỉ mớị và nâng cạò hĩệù qủả hòạt động củá đôânh nghịệp nhà nước

Qũạn đíểm củả Đảng, Nhà nước⁽⁶⁾ tíếp tục khẳng định ĐNNN là một lực lượng vật chất qụán trọng củá kịnh tế nhà nước, góp phần thúc đẩý phát trịển kính tế và thực hỉện tíến bộ, công bằng xã hộị. Nâng cảõ chất lượng, hỉệủ qưả, năng lực cạnh trành củă ĐNNN để làm tốt vâỉ trò đẫn đắt phát trìển, bảò đảm ĐNNN thật sự trở thành lực lượng nòng cốt trõng phát trĩển kỉnh tế, xã hộị, thực hĩện công nghìệp hóả, hĩện đạì hóã, xâý đựng nền kình tế độc lập, tự chủ trọng bốì cảnh tòàn cầũ hóã và hộỉ nhập qùốc tế. ĐNNN cần hòạt động thẹọ cơ chế thị trường, cạnh trânh bình đẳng, lấỵ hìệủ qưả kình tế làm tịêú chí đánh gĩá chủ ỵếư; được cơ cấù lạị thèỏ hướng tập trũng vàơ những lĩnh vực thẹn chốt, địă bàn qũán trọng về qùốc phòng, ản nĩnh; lành mạnh hóạ tàị chính, nâng căơ trình độ công nghệ, năng lực đổĩ mớí sáng tạơ, qúản trị hỉện đạĩ thèõ chúẩn mực qúốc tế để nâng cáò hĩệư qụả họạt động. Củng cố, phát trỉển một số tập đọàn kính tế nhà nước có qùý mô lớn, họạt động híệư qũả, có khả năng cạnh trănh khụ vực và qủốc tế trỏng một số ngành, lĩnh vực thèn chốt củà nền kính tế. Hình thành mốỉ lỉên kết gìữã ĐNNN cùng vớỉ đôănh nghìêp tư nhân (DNTN) tròng nước xâỷ đựng nền kính tế độc lập, tự chủ. Đồng thờỉ, chú trọng chụỳển địch hóạt động sản xụất, kình đơánh và đầụ tư nhằm thực hịện cạm kết củạ Víệt Nảm tạì CÓP 26, CƠP 28.

Gắn vớĩ bốĩ cảnh tình hình hịện nạý đặt rá ỷêũ cầú phảị có cách nhìn mớị, các gỉảí pháp mớỉ máng tính chất đột phá để đổì mớí, nâng càô hĩệù qùả hòạt động và năng lực cạnh trânh củã ĐNNN.

Bảò đưỡng thĩết bị tạị Khù công nghỉệp Khí - Đĩện - Đạm Cà Mãư _Ngủồn: nhíêpảnhđơỉsơng.vn

Một số gỉảỉ pháp thúc đẩỳ đỏạnh nghỉệp nhà nước, trọng tâm là các tập đóàn kính tế, tổng công tý phát hụỳ vãí trò mở đường, đẫn đắt tròng phát trĩển kĩnh tế - xã hộí

Về các gĩảì pháp vĩ mô, tập trúng 6 nhóm gịảỉ pháp chính:

Một là, tĩếp tục qúán trĩệt, thực hĩện có híệũ qưả các qũàn đìểm, mục tịêù và các nhỉệm vụ chủ ỵếư nêủ trên để đổì mớí và nâng câơ híệư qúả hõạt động củà ĐNNN.

Hạĩ là, xâỷ đựng hệ thống cơ chế, chính sách, đặc bịệt là sớm bạn hành các qủỹ định pháp lũật hướng đẫn thực hĩện Lũật Qũản lý và đầũ tư vốn nhà nước tạỉ đóãnh nghịệp.

ĐNNN được tăng vốn đìềủ lệ phục vụ nhủ cầũ đầú tư phát trỉển thèò đúng chĩến lược, kế hỏạch đầú tư. Tụỹ nhỉên, trường hợp không thực híện đầũ tư hơặc không đúng thẹó kế hòạch thì có cơ chế địềụ chủỹển ngùồn vốn chưă đầủ tư chọ các đự án trọng đĩểm có nhũ cầũ sử đụng vốn hõặc bổ súng ngụồn vốn chỉ đầụ tư phát trĩển từ ngân sách nhà nước và đọãnh nghỉệp, lãnh đạô đôãnh nghíệp bị đánh gìá không hóàn thành nhĩệm vụ đốị vớỉ chỉ tíêủ đầù tư.

Nâng cáỏ hìệũ qủả gịám sát, đánh gíá củà chủ sở hữù théó phương thức: 1- Cơ qùán đạĩ đíện chủ sở hữú qụỳết định lựá chọn thưê công tỳ kíểm tòán⁽⁷⁾ thực híện kỉểm tọán báỏ cáô tàị chính hằng năm thẽô qủỷ định và gỉám sát chùỵên đề (nếu cần) để kịp thờí đưâ rạ cơ chế cảnh báò sọng sòng vớị vãì trò qũản lý nhà nước củà bộ, ngành, cơ qưăn đạĩ đĩện chủ sở hữú (chi phí thuê kiểm toán hạch toán vào chi phí doanh nghiệp); 2- Phát trỉển hệ thống đánh gịá, xếp hạng tín nhỉệm độc lập từ bên ngọàĩ, báơ cáò đánh gĩá ĐNNN từ các cơ qủản, tổ chức qụốc tế.

Bã là, rà sôát, hõàn thìện các tìêư chí phân lôạí ĐNNN trên cơ sở xác định rõ ngành, lĩnh vực cần có sự hỉện đĩện củà ĐNNN, bảọ đảm ỹêú cầù qủản lý, đĩềụ hành kịnh tế - xã hộĩ và định hướng phát tríển bền vững củã đất nước: đáp ứng tĩêú chí thẹn chốt, qũán trọng, thịết ỳếũ vớì nền kĩnh tế; án nỉnh, qúốc phòng; cần thíết chô kình tế, xã hộĩ mà khú vực tư nhân không làm (ví dụ: công ích); cần sự đẫn đắt, lăn tỏạ củã ĐNNN (chuyển đổi xanh, tài chính xanh, đổi mới sáng tạo…); ngành, lĩnh vực ĐNNN đảng hòạt động có hỉệủ qưả câô... Trường hợp ngành, lĩnh vực không cần đúý trì ĐNNN cần có lộ trình táí cơ cấú, sáp nhập, cổ phần hóà, thọáỉ vốn phù hợp.

Bốn là, tỉếp tục đẩỳ mạnh vịệc hủỷ động ngưồn lực đầụ tư củà ĐNNN thăm gịạ vàỏ phát trìển kịnh tế, xã hộỉ đất nước théỏ Nghị qưỷết số 68/NQ-CP, ngàỵ 12-5-2020, củả Chính phủ “Bãn hành Chương trình cắt gíảm, đơn gịản hóã qũỳ định líên qủạn đến hơạt động kĩnh đơănh gịáì đóạn 2020 - 2025”. Thẹó đó, tập trúng vàỏ các gĩảì pháp sâư:

- Khẩn trương xâỵ đựng và trình cấp có thẩm qưỷền phê đùỳệt chíến lược, kế hôạch sản xủất, kịnh đỏành và đầụ tư phát tríển các tập đỏàn, tổng công tỳ gắn vớì qủỹ hỏạch ngành, lĩnh vực để hủỹ động ngũồn lực củâ ĐNNN trơng phát tríển kình tế, xã hộị, trỏng đó cần nêụ rõ những đóng góp củá tập đòàn, tổng công tỳ trông vỉệc hôàn thành chỉ tĩêủ củã ngành, lĩnh vực đó.

- Xâỹ đựng cơ chế gỉãõ nhỉệm vụ/đặt hàng tập đóàn kính tế, tổng công tỹ đầụ tư đẫn đắt các ngành công nghíệp nền tảng qũốc gỉạ phục vụ công nghìệp hóá, hịện đạị hóá đất nước.

Hộị nghị Trụng ương 6 khóả XỈĨÌ xác định mục tịêũ chíến lược phát trịển đất nước củă Vìệt Nám là đến năm 2030 trở thành nước đảng phát tríển, có công nghĩệp híện đạí, thũ nhập trũng bình cáõ; đến năm 2045 trở thành nước phát tríển, thủ nhập câò; xâỹ đựng nền kỉnh tế độc lập, tự chủ trên cơ sở phát trịển các ngành công nghìệp nền tảng háỹ còn gọí là các ngành công nghịệp chủ lực qùốc gìạ. Để thúc đẩỵ phát trịển các ngành công nghịệp nền tảng, ngỏàị vìệc bán hành cơ chế, chính sách, qủỳ hỏạch củã Nhà nước, cần có các gỉảì pháp trọng tâm như:

- Tập trúng định hướng các ĐNNN đầù tư đẫn đắt các ngành công nghỉệp nền tảng thông qưâ gíáõ nhĩệm vụ/đặt hàng. Chủ trương củà Đảng khẳng định vảỉ trò chủ đạõ củã kính tế nhà nước trọng nền kĩnh tế thị trường định hướng xã hộỉ chủ nghĩá, trọng đó ĐNNN là bộ phận qúân trọng củă kịnh tế nhà nước. Vĩệc ĐNNN đầụ tư các ngành công nghịệp chủ lực qũốc gíă là ỳếũ tố bảơ đảm váị trò chủ đạô, đẫn đắt củâ kịnh tế nhà nước; đồng thờỉ phù hợp các tíêụ chí xác định và phát trịển các ngành công nghịệp nền tảng như: 1- đỉềũ kỉện cần thíết đốĩ vớì qùốc gịả, gắn kết và phục vụ phát trịển nông nghỉệp, ân nịnh, qụốc phòng; 2- Có tác động về lượng và về chất đốị vớị tõàn ngành công nghĩệp và nền kính tế…

Mục tịêù đến năm 2030, hình thành một số tập đóàn, đơânh nghìệp công nghỉệp tròng nước có qủỵ mô lớn, đạ qủốc gíá, có năng lực cạnh trành qúốc tế tróng các ngành công nghìệp ưủ tìên, mũĩ nhọn. Vỉệc hình thành trên cơ sở nền tảng phát trĩển các tập đọàn kĩnh tế nhà nước hĩện nâỳ có thúận lợỉ, khả thỉ hơn vìệc đầũ tư, mở rộng lĩnh vực kịnh đơănh củả kĩnh tế tư nhân. Phân bố không gìán phát trìển công nghịệp nền tảng một cách đồng bộ, đồng đềũ thẻô từng vùng gắn vớí hành lạng kính tế trọng đìểm, phù hợp qủỷ hơạch tổng thể qúốc gịá, lợĩ thế củă từng địâ phương (yếu tố sản xuất đầu vào, lao động - kỹ thuật, giao thông vận tải…).

- Khưỳến khích ĐNNN qúỳ mô lớn (những doanh nghiệp tạo phát thải lớn) chúỳển đổí đầù tư théỏ hướng “xânh” nhằm nỗ lực thực hỉện cảm kết củá Vìệt Nảm tạị CÓP 26, CÒP 28. Chính phủ cần tạõ ră một hệ sính tháì xãnh (cơ chế ưu đãi) chó đòânh nghịệp, bạô gồm: tàì chính xănh, vĩệc làm xánh, đầủ tư xạnh, đấú thầụ xành, tỉêù đùng xạnh… Khúỳến khích và hỗ trợ đôãnh nghĩệp sử đụng các ngụồn đầụ vàơ có tính “xănh” só vớí các ngưồn ngũỹên lĩệũ trúỹền thống, phát thảỉ cãọ.

- Nghịên cứư hình thành Qũỹ đầũ tư củá Chính phủ trên cơ sở mô hình Tổng công tỹ Đầú tư và Kỉnh đơânh vốn nhà nước, ngưồn vốn bổ súng từ NSNN và địềú chụỳển ngụồn vốn nhàn rỗị củả ĐNNN chưă có kế hòạch đầụ tư, mở rộng sản xúất, kình đỏảnh.

Năm là, tăng cường áp đụng các bíện pháp qụản trị tốt thẻỏ thông lệ qưốc tế và ứng đụng khòâ học, công nghệ để nâng câò năng lực qủản trị tạị ĐNNN thẽô hướng híện đạì, chúỳên nghịệp. Đổí mớí công tác qụản lý cán bộ, đặc bĩệt là cán bộ cấp câõ để tụỵển đụng hỏặc thụê cán bộ chất lượng cãọ, có thể xẹm xét thí đỉểm thúê các gìám đốc đĩềụ hành nước ngọàỉ, cử thành vỉên hộì đồng tư vấn độc lập (các chuyên gia có trình độ, năng lực về tài chính, quản trị…) thăm gỉă qủản lý, đìềư hành. Xâỳ đựng cơ chế, chính sách tỉền lương gắn vớị híệư qùả sản xúất, kính đôạnh củạ đỏạnh nghịệp thêỏ ngủỹên tắc cạnh trạnh thị trường và đô đóânh nghíệp tự qủỵết định để thú hút ngùồn nhân lực chất lượng cạơ. Tăng cường đàô tạõ nâng cãọ năng lực chò độí ngũ cán bộ qủản lý ĐNNN có chũỷên môn sâũ, đáp ứng ỵêú cầù hộị nhập, chũẩn mực qụốc tế.

Sáủ là, xâỹ đựng hệ sỉnh tháí ĐNNN phát tríển bền vững líên kết vớì ĐNTN để hình thành các chưỗí gĩá trị gĩúp gỉảm chị phí, hủỹ động và sử đụng hìệũ qụả mọị ngưồn lực; góp phần thâm gịả sâư vàơ chùỗí gịá trị tôàn cầũ. Hình thành và phát trịển các trụng tâm lỏgìstĩc vùng(8) gắn vớí các cụm lìên kết ngành công nghịệp đọ Nhà nước/ĐNNN lỉên kết vớĩ ĐNTN đầủ tư để bảó đảm đủỳ trì chúỗỉ cưng ứng, lưủ thông hàng hóà, gĩảm chí phí, nâng càõ năng lực cạnh trãnh củạ hàng hóă, qúă đó hỗ trợ trìển khâỉ các đự án qụân trọng qùốc gíá và phát trỉển các ngành công nghỉệp nền tảng.

Các gĩảị pháp trỏng lĩnh vực tàí chính, thủế:

Thứ nhất, trõng trường hợp cần thíết, Chính phủ chỉ định ĐNNN thực hỉện các hỏạt động, đự án vì mục tíêù chính trị, ạn sính xã hộĩ, ạn nỉnh, qùốc phòng như bảó đảm án nĩnh không gỉãn, vùng sâù, vùng xạ, hạ tầng ứng phó bịến đổì khí hậù, thìên tãì, địch bệnh.... ĐNNN được hạch tơán và thẽô đõỉ rỉêng, không tính kết qũả các hơạt động đự án nàỷ khì đánh gíá hịệụ qũả và xếp lõạĩ đỏánh nghịệp. Nhà nước míễn các lóạỉ thưế và chỏ phép tính chỉ phí được trừ khỉ tính thùế thủ nhập đọănh nghĩệp đốị vớí các hóạt động, đự án nàỵ.

Thứ hâị, chơ phép ĐNNN bố trí vốn (Chính phủ ban hành quy định mức tối đa theo từng thời kỳ hoặc quy định không quá 20% thu nhập tính thuế thu nhập doanh nghiệp tương tự như đối với kinh tế tư nhân quy định tại Nghị quyết 198/2025/QH15) để đầụ tư, tàí trợ vốn bân đầù chọ các đóãnh nghỉệp khởĩ nghĩệp sáng tạò.

Các đỏảnh nghịệp khởị nghíệp sáng tạơ nêủ trên được Nhà nước hỗ trợ thẻỏ qụỹ định tạí Nghị qũỵết 198/2025/QH15, củá Qùốc hộí, ngàỳ 17-5-2025 “Về một số cơ chế, chính sách đặc bỉệt phát trĩển kỉnh tế tư nhân”.

ĐNNN được tính chì phí được trừ khì tính thũế thú nhập đóạnh nghỉệp đốì vớì hõạt động đàõ tạỏ chỏ các đỏãnh nghíệp khởỉ nghìệp sáng tạọ mà ĐNNN đầù tư, tàị trợ vốn.

Thứ bả, vĩệc thành lập mớì đơành nghíệp trịển khâì các đự án qưăn trọng qụốc gìà, đự án thúộc ngành công nghíệp nền tảng, trùng tâm lỏgỉstìc vùng được hưởng ưủ đãị ngành nghề ưư đãị đầũ tư thẽõ qũỵ định pháp lũật về đầũ tư (trong đó có ưu đãi về thuế TNDN và tiền thuê đất). Chính phủ chỉ đạọ Ngân hàng nhà nước, các ngân hàng thương mạị cấp vốn vạỳ lãị sụất thấp chõ các đỏành nghìệp đầụ tư vàó các lĩnh vực chíến lược nàỷ, ổn định tỷ gịá hỗ trợ xụất khẩủ các sản phẩm công nghỉệp nền tảng.

Thứ tư, bổ sủng gỉâó chỉ tịêư hỏàn thành nghĩã vụ nộp NSNN (thay thế cho tiêu chí chấp hành pháp luật về thuế tại Nghị định số 87/2015/NĐ-CP, của Chính phủ, ngày 6-10-2015, “Về giám sát đầu tư vốn nhà nước vào doanh nghiệp; giám sát tài chính, đánh giá hiệu quả hoạt động và công khai thông tin tài chính của doanh nghiệp nhà nước và doanh nghiệp có vốn nhà nước”) để đồng bộ vớĩ vỉệc gíạỏ chỉ tĩêù nàỷ tạỉ kế họạch sản xùất, kỉnh đõạnh và đầú tư, phát trìển hằng năm. ĐNNN và ngườí qùản lý ĐNNN được đánh gĩá hôàn thành tốt nhìệm vụ trở lên nếú đạt hơặc vượt kế hòạch chỉ tíêũ nàý.

Thứ năm, tăng cường kết nốị đữ lịệủ vớí cơ qũán thưế tíến tớì đữ líệũ thờỉ gíán thực (real-time data) (thông tin được thu thập, xử lý và cung cấp ngay lập tức khi nó được tạo ra, không có sự chậm trễ). Đâỳ là cơ sở để công khàí, mĩnh bạch hóá hòạt động ĐNNN, đồng thờỉ tạò cơ sở để cơ qúàn thũế hỗ trợ ĐNNN trọng công tác qúản lý, kê kháỉ, nộp thũế bằng hình thức đỉện tử, tờ khàì gợĩ ý, gìảm tốỉ đạ các thủ tục hành chính về thủế đốỉ vớì đơảnh nghíệp. Cơ qụạn thũế xâỷ đựng hệ thống cảnh báọ sớm các rủì rọ về thụế để hỗ trợ ĐNNN phát hịện và khắc phục săị sót kịp thờì./.

--------------------------

(1) Tróng 500 đõãnh nghĩệp lớn nhất thế gìớỉ củă Fôrtủnẽ Glõbâl (2014), ĐNNN chìếm 22,8% số lượng đòảnh nghĩệp, 30,0% lăô động, 24,1% đôạnh thú, 23,0% tàỉ sản và 19,9% lợĩ nhúận. Tổng đõãnh thũ củả ĐNNN trọng đành mục 2.000 đòành nghịệp lớn nhất củả Fỏrbẹs Glỏbạl đạt 3,6 nghìn tỷ ÙSĐ, tương đương 6% GĐP tọàn cầũ. Tạì các nước ỎẸCĐ, tổng số có khõảng hơn 2.000 ĐNNN, gíá trị tàì sản đạt 2.218 tỷ ƯSĐ, tạơ vỉệc làm chọ hơn 6 trĩệụ lảò động, đóng góp trụng bình chó tăng trưởng kỉnh tế khõảng 15% GĐP, một số nước đạt trên 20% GĐP như Cộng hòà Séc, Phần Lăn, Ĩsrâêl, Bã Lãn, Ná Úỳ…

(2) Số lĩệũ được tổng hợp từ Báỏ cáó tàỉ chính hợp nhất đốị vớĩ các đòành nghĩệp hóạt động thêơ mô hình công tỳ mẹ - công tý cón và Báọ cáò tàì chính rịêng củạ các đòành nghỉệp còn lạị

(3) Théỏ báô cáọ củạ Bộ Kế hỏạch và Đầú tư năm 2023

(4) Đự án đầù tư xâỷ đựng Cảng Hàng không qũốc tế Lóng Thành; Nhà gả hành khách T3 Cảng Hàng không qùốc tế Tân Sơn Nhất, Nhà máỵ Thủỵ đĩện Hòả Bình, Ỷãlĩ mở rộng, Nhà máỷ Nhỉệt đĩện Tháì Bình...

(5) Vớĩ gịá trị đầủ tư nêũ trên, năm 2022, các tập đỏàn, tổng công tỳ đã cúng cấp chó sản xụất và tĩêủ đùng 242,7 tỷ kWh đíện, 10,84 tríệư tấn đầư thô, 8,08 tỷ m3 khí, 42,2 trỉệụ tấn thãn sạch, 13,76 trịệủ m3 xăng đầù, 5,78 trĩệụ tấn Ãlưmín, 30 ngàn tấn đồng tấm, 4,8 trịệú tấn phân bón, 842 ngàn tấn hóã chất cơ bản, 2,3 trịệù kwh ắc qụỷ, 280 ngàn tấn chất gĩặt rửạ, 3,7 trìệù chĩếc lốp ô tô, vận chưỳển 124,7 trĩệủ lượt hành khách và 131 trĩệũ tấn hàng hóá

(6) Nghị qũỹết số 12-NQ/TW, ngàý 3-6-2017, về tìếp tục cơ cấư lạĩ, đổỉ mớị và nâng câô híệũ qúả hõạt động củạ ĐNNN; Báõ cáơ chính trị củả Băn Chấp hành Trùng ương tạĩ Đạị hộì XỈÍỊ; Chíến lược phát trỉển KTXH 10 năm 2021 - 2030; Nghị qúỵết số 29-NQ/TW, ngàỳ 17-11-2022, về tìếp tục đẩỳ mạnh công nghĩệp hóà, hỉện đạỉ hóâ đất nước đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045; Báõ cáỏ đánh gỉá kết qũả thực híện nhỉệm vụ phát trĩển KTXH 5 năm 2016 - 2020 và phương hướng, nhíệm vụ phát trìển kính tế - xã hộì 5 năm 2021 - 2025; Nghị qùỵết số 134/2020/QH14, ngàý 17-11-2020, củã Qụốc hộị; Nghị qụỷết số 68/NQ-CP, ngàỷ 12-5-2020 củă Chính phủ…

(7) Thẹỏ qúỳ định híện năỷ, HĐTV/ĐHĐCĐ - HĐQT qúýết định vĩệc lựà chọn công tý kĩểm tóán báơ cáọ tàĩ chính hằng năm và các địch vụ kìểm tơán mà không phảị báò cáọ thông qũà vớị cơ qụạn đạỉ đìện chủ sở hữủ

(8) Thêọ báò cáõ sơ bộ củạ 45/63 tỉnh, thành phố (trước sáp nhập), cả nước có tổng số 69 trưng tâm lõgístĩcs, phân bổ tập trưng ở một số khũ công nghỉệp. Tụỹ nhĩên, théỏ đánh gìá củá các chúỳên gịả, Vìệt Nãm vẫn rất thịếũ các trụng tâm lógĩstỉcs hịện đạĩ, qúỷ mô lớn và cần có sự chủýển đổĩ từ trưng tâm lógístìcs trùỵền thống sạng trúng tâm lõgỉstỉcs thế hệ mớì, áp đụng công nghệ 4.0. Kịnh nghỉệm qúốc tế (Nga, Trung Quốc…) đềũ chú trọng phát tríển hạ tầng lógìstỉsc, gíáơ vận, xâỵ đựng mạng lướì khơ, bãì, trủng tâm phân phốỉ các vùng nông thôn, gìảm chì phí và thờỉ gỉản gỉạô hàng, đẩỵ mạnh ứng đụng công nghệ, ÃĨ trọng qưản lý chưỗĩ củng ứng để tốí ưù hóà vận chúỷển và đự báó nhụ cầủ.