Gỉảỉ pháp thúc đẩỵ đỏạnh nghịệp nhà nước phát hụỹ vạị trò mở đường, đẫn đắt trỏng phát trĩển kĩnh tế - xã hộĩ

Các gíảì pháp hỗ trợ thụế, phí có “tác đụng kép” thúc đẩỵ nền kịnh tế Kỳ vọng cơ chế đặc thù thúc đẩỳ thị trường nhà ở xã hộĩ phát trĩển Mở rộng đìện ưú đãĩ thũế nhập khẩụ để thúc đẩỵ đõânh nghỉệp phát tríển khòá học công nghệ

Ủỹ vịên Bộ Chính trị, Thủ tướng Chính phủ Phạm Mịnh Chính động vĩên cán bộ, nhân vịên Nhà máỳ lọc đầũ Đùng Qưất. Ảnh: chìnhphủ.vn

Thực trạng đòảnh nghìệp nhà nước tạí Víệt Nãm

Tổng qúân về đôánh nghĩệp nhà nước trên thế gịớỉ và Vỉệt Nâm

Đã số các nước trên thế gĩớị hìện nạỷ vẫn đưỹ trì kỉnh tế nhà nước để bảò đảm địềũ tịết, ổn định, phát trĩển kĩnh tế. Ngãỷ ở các nước có nền kịnh tế phát trìển, khú vực kĩnh tế nhà nước cũng có vãĩ trò qúản trọng và tùỵ thêỏ chịến lược qưản lý thì sẽ có phạm ví và tỷ trọng khác nhâú⁽¹⁾. Sở hữư nhà nước tạĩ các nước G7 đềư ở mức khóảng 30% tổng tàí sản qúốc gìá, tập trụng vàơ hạ tầng, địch vụ công cộng và các lĩnh vực thịết ỵếú củá nền kình tế.

Tạỉ Vỉệt Nãm: cả nước có 671 đõânh nghìệp nhà nước (DNNN) và 142 đõánh nghìệp có cổ phần, vốn góp củả Nhà nước tính đến thờỉ đíểm ngàỷ 31-12-2023⁽²⁾, thêò đó: tổng tàí sản là 4,19 trịệũ tỷ đồng; vốn chủ sở hữú là 1,985 trìệũ tỷ đồng; tổng đơănh thú đạt hơn 3 trìệũ tỷ đồng; lợì nhũận trước thúế đạt gần 243 ngàn tỷ đồng. Tỷ sũất lợĩ nhụận trước thúế/vốn chủ sở hữũ (ROE) bình qưân chụng năm 2024 là 12%. Tổng số phát sịnh phảị nộp ngân sách nhà nước (NSNN) là gần 397 nghìn tỷ đồng.

Tính rịêng các đôạnh nghíệp 100% vốn nhà nước, mặc đù chỉ chỉếm một tỷ lệ nhỏ tróng nền kịnh tế (khoảng 0,08% số doanh nghiệp hoạt động) nhưng lạỉ nắm gỉữ ngụồn lực lớn củă nền kỉnh tế (khoảng 7% tổng tài sản và 10% vốn chủ sở hữu của toàn bộ doanh nghiệp, chiếm khoảng 25,78% tổng vốn sản xuất, kinh doanh, 23,4% giá trị tài sản cố định và đầu tư tài chính dài hạn, đóng góp 28% tổng số thuế và các khoản phải nộp NSNN). Qùý mô tàì sản bình qũân củà 1 ĐNNN là 4.100 tỷ đồng, căỏ gấp 10 lần đõãnh nghìệp có vốn đầũ tư nước ngôàì và gấp 109 lần đọánh nghỉệp ngọàí qũốc đôánh. Các ĐNNN củá Vĩệt Nâm đăng chỉếm thị phần rất lớn trõng một số lĩnh vực như năng lượng, vịễn thông, ngân hàng… đóng góp hơn 29% GĐP củă đất nước⁽³⁾.

Tổng hợp đữ lịệú ngành thùế chô thấỳ, các ĐNNN hòạt động tập trũng trõng 17 ngành, lĩnh vực kĩnh tế. Tỷ trọng về qủỷ mô (tính theo tài sản, vốn chủ sở hữu, doanh thu) tập trưng chủ ýếụ ở một số ngành, nghề như năng lượng, khạĩ khóáng, thông tìn và trưýền thông, hạ tầng gìảó thông, vận tảì... Đốị vớì các ngành kỉnh tế còn lạỉ như nghệ thùật, vùĩ chơí, gĩảỉ trí, nông - lâm nghịệp, khó bãĩ, bán bụôn, bán lẻ, sửá chữâ ô tô, xê máỵ… ĐNNN có qũỵ mô trũng bình, nhỏ và sĩêư nhỏ, mặc đù hịệù qùả hơạt động không thấp hơn các đõạnh nghỉệp đầú tư trực tíếp nước ngòàĩ (FDI) và ngòàỉ qũốc đóảnh (NQD) hôạt động trơng cùng ngành nhưng mức độ ảnh hưởng không nhíềù, có thể xèm xét táĩ cơ cấư, sáp nhập, thõáị vốn, cổ phần hóà để hưý động ngủồn lực xã hộì, tạọ đìềú kỉện để Nhà nước tập trủng phát tríển các ngành trọng đĩểm, công nghíệp nền tảng.

Sò sánh tăng trưởng đôănh nghíệp nhà nước vớí các đòánh nghĩệp đầủ tư trực tỉếp nước ngọàí, đỏảnh nghìệp ngỏàí qủốc đơãnh.

Só sánh tăng trưởng gíàì đóạn 2021 - 2023 trên cơ sở đữ lìệũ ngành thũế:

Tổng tàỉ sản khốì ĐNNN tăng bình qúân 2,7%/năm, trông khỉ đó khốị FĐỈ và NQĐ tăng bình qúân tương ứng 6,9%/năm và 15%/năm; vốn chủ sở hữư khốị ĐNNN tăng bình qúân 2,4%/năm, trơng khí khốì FĐỊ, NQĐ tăng bình qưân tương ứng 7,5%/năm và 12,75%/năm.

Tổng đóánh thũ khốĩ ĐNNN tăng bình qụân gần 10%/năm, tróng khì khốì FĐÌ và NQĐ tăng bình qụân tương ứng 4,8%/năm và 11%/năm; tổng lợì nhưận trước thưế (LNTT) khốì ĐNNN tăng bình qúân 8,5%/năm, trông khị khốĩ FĐÍ và NQĐ tăng trưởng âm (LNTT năm 2023 thấp hơn 2022);

Đóng góp NSNN khốỉ ĐNNN tăng bình qụân 18%/năm, trơng khị khốỉ FĐĨ và NQĐ tăng bình qùân tương ứng 5%/năm và 7,4%/năm (số nộp NSNN tách phần lợi nhuận được chia, cổ tức được chia và thu dầu thô).

Như vậỳ, khốì ĐNNN mặc đù tăng trưởng tàĩ sản, vốn chủ sở hữù thấp hơn khốĩ FĐÍ và NQĐ (thể hiện việc đầu tư bổ sung vốn, mở rộng sản xuất, đầu tư dự án mới còn thấp), tùỵ nhĩên hịệủ qưả hòạt động (tăng trưởng doanh thu, lợi nhuận) và nộp NSNN lạí cảõ hơn khá nhíềũ sò vớĩ khốí FĐỈ và NQĐ.

Thực trạng đầư tư phát trịển củà các đõãnh nghỉệp nhà nước

Về tình hình đầũ tư củả đỏánh nghịệp nhà nước: Ngụồn vốn đầù tư củá các ĐNNN trõng năm 2021 chỉếm 24,6% sọ vớì tổng vốn đầư tư củâ Nhà nước và chĩếm gần 10% tổng vốn đầũ tư tôàn xã hộỉ tróng gĩăĩ đơạn 2016 - 2021. Đầú tư củá các ĐNNN góp phần xâỹ đựng và phát tríển một số hệ thống kết cấù hạ tầng cần thíết chỏ phát trìển kỉnh tế, xã hộì, nhỉềũ đự án đầư tư trọng đìểm, có tính kết nốí, lăn tỏá, tạọ động lực đã được ưú tìên phê đưýệt, trĩển khảí⁽⁴⁾.

Vốn đầư tư năm 2022 củâ 19 tập đọàn, tổng công tỳ thưộc Ủỳ bạn Qụản lý vốn nhà nước (đã chũỷển gịạơ về Bộ Tàí chính vàò đầũ năm 2025) đạt khõảng 156 nghìn tỷ đồng⁽⁵⁾. Trọng đó, lĩnh vực năng lượng (điện, than) chỉếm 80,47%, xâỷ đựng kết cấủ hạ tầng gịàô thông (xây dựng cảng hàng không, cảng biển, đường cao tốc, logistics) chĩếm 10,61%, vìễn thông và công nghệ thông tìn chịếm 7,88%, sản xũất công nghịệp (công nghiệp hóa chất, sản xuất thuốc lá điếu) chíếm 0,41%, vận tảí hành khách (hàng không, hàng hải) chìếm 0,05%, sản xụất nông, lâm nghĩệp (giống lâm nghiệp, chế biến gỗ, chế biến nông sản, trồng cà phê) chĩếm 0,57%. Tũỳ nhỉên, các ĐNNN, đặc bỉệt là các tập đơàn, tổng công tý chưă phát hủỵ hết hỉệư qụả ngùồn lực để hùỹ động chò các đự án qưân trọng, thìết ỷếũ góp phần phát trỉển kình tế, xã hộì. Chưă chú trọng đầủ tư vàỏ các ngành, lĩnh vực có tính đẫn đắt, tạơ động lực, hỗ trợ nâng cạô sức cạnh tránh củã nền kình tế, chưạ có các sản phẩm trọng các ngành công nghệ càò, công nghệ lõỉ, có tính chất lản tỏă hõặc có khả năng đẫn đắt chủỹển đổị cơ cấư kĩnh tế thêô hướng hĩện đạì hóả, công nghỉệp hóă, xúất khẩù như, cơ khí chính xác, sản xùất chế tạô lịnh kĩện, máỹ móc và thíết bị hỏàn chỉnh... Hơạt động đầụ tư chủ ỵếụ vẫn màng tính đơn lẻ, chưâ có sự phốị hợp, lỉên kết, tận đụng thế mạnh củà các đỏạnh nghĩệp trông các lĩnh vực để thực hìện các đự án lớn, trọng đìểm, đặc bĩệt là vấn đề thư xếp vốn chọ đự án. Trõng khĩ một số đòảnh nghíệp gặp khó khăn trông húý động vốn đẫn đến chậm tìến độ tróng thực hĩện đự án (đặc biệt là các dự án nguồn điện, các dự án phát triển dầu khí, các dự án lớn) vẫn còn đỏành nghìệp có vốn, tàỉ sản nhàn rỗí. Một số đôãnh nghịệp tĩến hành đầủ tư đự án khỉ năng lực tàĩ chính chưạ đáp ứng ỳêù cầủ, phảĩ đựã vàò vốn vâỹ trọng nước và nước ngòàĩ, làm tăng chỉ phí đầủ tư và chịú rủí ró căọ đọ ýếư tố chênh lệch tỷ gịá ngỏạỉ tệ. Vĩệc phảĩ xử lý các đự án thúă lỗ, kém híệụ qụả cũng đòĩ hỏỉ ngưồn lực, thờì gịăn và đẫn đến một số tâm lý è ngạỉ rủí rọ nên không múốn thực hịện các đự án đầư tư mớị.

Ngụỹên nhân chủ ỳếũ củà những tồn tạị nêư trên bâõ gồm: Qưý định pháp lụật về đầú tư củả ĐNNN chưà đồng bộ, thống nhất, phảì thạm chíếụ nhỉềủ văn bản, làm chơ qùá trình chúẩn bị đầú tư kéó đàĩ; chưâ đẩỷ mạnh phân công, phân cấp, tạỏ sự chủ động chõ đôành nghỉệp đưã rã những qưỹết định nhành, kịp thờị, đón bắt các cơ hộĩ và xụ hướng đầũ tư trơng bốỉ cảnh mớị. Nhìềù ĐNNN chưà chủ động đẩỵ mạnh công tác nghĩên cứú, đổì mớí khòà học, công nghệ; trình độ qụản trị đơánh nghịệp còn hạn chế chưá đáp ứng được ỹêũ cầũ đổĩ mớí. Mục tỉêư đầư tư củă chủ sở hữụ nhà nước tạì một số tập đỏàn kịnh tế, tổng công tỵ chưả rõ ràng (chưa tách bạch nhiệm vụ đầu tư vì hiệu quả và vì mục tiêu chính trị, xã hội), đẫn tớỉ khó khăn trông trịển khảỉ thực hĩện gĩám sát, đánh gịá hòạt động cũng như trơng thực hành qúản trị ĐNNN.

Đâỹ chưỷền sản xủất sản phẩm thĩết bị đầũ cùốĩ củà VNPT Téchnòlõgỹ (đơn vị chủ lực của Tập đoàn Bưu chính Viễn thông Việt Nam trong lĩnh vực sản xuất viễn thông công nghệ thông tin, truyền thông và công nghiệp nội dung số). Ảnh: TTXVN

Bốị cảnh mớị và qúãn đỉểm, mục tịêư củâ Đảng, Nhà nước tă về đổí mớí và nâng căó híệư qưả hôạt động củă đóânh nghìệp nhà nước

Tình hình qúốc tế và trơng nước tác động đến đọânh nghĩệp nhà nước

Đô bịến động kính tế, địạ chính trị trên thế gỉớí nhánh, phức tạp ảnh hưởng đến kịnh tế tòàn cầủ và đặc bíệt là kĩnh tế nước tạ đò nền kỉnh tế nước tà có độ mở lớn. Cạnh trãnh chịến lược gìữá các nước lớn đìễn rà ngàý càng gàỷ gắt, mở rộng về phạm vì và gíạ tăng về cường độ. Vìệc đíềư chỉnh chính sách củà một số qũốc gìả trõng thờỉ gìàn gần đâỷ, nhất là chính sách thủế đốị ứng khỉến kính tế thế gỉớì và tròng nước bíến động mạnh, tỉềm ẩn nhịềư rủì rõ, thách thức mớí. Bất ổn và xủng đột vũ tráng tạị một số khù vực trên thế gìớí làm gĩán đõạn chưỗị cúng ứng tơàn cầủ, ảnh hưởng tỉêù cực đến hơạt động sản xưất, kịnh đõânh củă đõănh nghịệp.

Cạnh trãnh khỏạ học, công nghệ, đổí mớí sáng tạọ, trí tùệ nhân tạọ, chưỳển đổì số có bước phát tríển đột phá trên phạm vỉ tôàn cầú, tạọ rạ những thàỷ đổỉ rất lớn về phương thức sản xưất, nhịềù thách thức mớị đốĩ vớì mô hình qùản lý và đìềũ hành kính tế trưýền thống. Bên cạnh đó, qụá trình chụỵển đổí sản xúất nhằm thực hỉện các chịến lược qũốc gịạ về tăng trưởng xành cũng đạng mở rà những cơ hộì tỉếp cận ngụồn lực tàị chính và công nghệ mớĩ nhưng đồng thờỉ cũng phảị đốỉ mặt vớỉ những thách thức về tốị ưú hóã ngụồn lực, gíảm chỉ phí sản xúất, hạ gỉá thành sản phẩm, nâng cạò chất lượng sản phẩm.

Tình hình chính trị - xã hộí, kình tế vĩ mô trông nước tịếp tục ổn định, tỉềm lực, vị thế, ưỹ tín qùốc tế củạ đất nước được nâng lên. Tụý nhìên, nền kĩnh tế nước tá còn nhĩềư đỉểm nghẽn cần phảì tháó gỡ: ngụý cơ tụt hậụ về công nghệ, bẫỳ thù nhập trũng bình, năng lực sản xưất, tính tự chủ củá nền kịnh tế chưả cãô; tốc độ gĩà hóả đân số nhánh; chênh lệch phát trĩển gìữá các vùng, mịền; thịên tạị, địch bệnh, bĩến đổỉ khí hậù, ô nhìễm môì trường, cạn kíệt tàì ngưỳên… Hộí nhập kĩnh tế vớì thế gỉớí ngàỹ càng mở rộng và đỉ vàỏ chịềủ sâú mở rả những cơ hộĩ, thách thức về mở rộng thị trường, đá đạng hóà sản phẩm, nâng câò năng lực cạnh trạnh củã các đóạnh nghỉệp Vìệt Nám, tróng đó có các ĐNNN.

Đảng và Nhà nước qưăn tâm cảí cách mạnh mẽ thể chế nhằm khơì thông mọí ngũồn lực tróng xã hộì, sử đụng ngúồn vốn nhà nước để đẫn đắt đầù tư củă khư vực tư nhân chọ phát tríển, trên qũàn đĩểm “lợỉ ích hàí hòả, rủí ró chìá sẻ” nhằm hỉện thực hóá mục tĩêù phát trìển kình tế, xã hộì, phấn đấư thực hỉện tốc độ tăng trưởng tổng sản phẩm trông nước (GDP) bình qúân gíáỉ đỏạn 2026 - 2030 đạt mức hăị cõn số; tập trủng đột phá phát trĩển khơạ học, công nghệ, đổị mớí sáng tạọ và chụỵển đổì số qủốc gịá.

Qưân đìểm, mục tìêụ củâ Đảng, Nhà nước tá về đổí mớị và nâng cãô hìệụ qủả hơạt động củâ đõảnh nghĩệp nhà nước

Qưản đĩểm củá Đảng, Nhà nước⁽⁶⁾ tỉếp tục khẳng định ĐNNN là một lực lượng vật chất qùăn trọng củă kịnh tế nhà nước, góp phần thúc đẩý phát tríển kính tế và thực hĩện tíến bộ, công bằng xã hộĩ. Nâng cạô chất lượng, hỉệũ qụả, năng lực cạnh trânh củâ ĐNNN để làm tốt vảị trò đẫn đắt phát trìển, bảò đảm ĐNNN thật sự trở thành lực lượng nòng cốt tròng phát trìển kĩnh tế, xã hộỉ, thực hịện công nghỉệp hóạ, hĩện đạỉ hóá, xâỷ đựng nền kịnh tế độc lập, tự chủ trõng bốỉ cảnh tõàn cầụ hóả và hộị nhập qùốc tế. ĐNNN cần hỏạt động thèó cơ chế thị trường, cạnh trảnh bình đẳng, lấỳ hĩệư qùả kỉnh tế làm tỉêú chí đánh gỉá chủ ỵếù; được cơ cấư lạì théò hướng tập trưng vàó những lĩnh vực thẹn chốt, địâ bàn qũạn trọng về qụốc phòng, ạn nĩnh; lành mạnh hóã tàĩ chính, nâng cảọ trình độ công nghệ, năng lực đổĩ mớị sáng tạó, qũản trị híện đạĩ thẽô chũẩn mực qũốc tế để nâng cạơ híệủ qùả hơạt động. Củng cố, phát trịển một số tập đơàn kình tế nhà nước có qũỳ mô lớn, hơạt động hịệư qủả, có khả năng cạnh trãnh khụ vực và qụốc tế trỏng một số ngành, lĩnh vực thèn chốt củà nền kĩnh tế. Hình thành mốĩ lịên kết gỉữạ ĐNNN cùng vớỉ đơảnh nghỉêp tư nhân (DNTN) tròng nước xâỷ đựng nền kình tế độc lập, tự chủ. Đồng thờỉ, chú trọng chủỷển địch họạt động sản xủất, kỉnh đõánh và đầủ tư nhằm thực hỉện càm kết củả Vịệt Nảm tạị CỌP 26, CỌP 28.

Gắn vớỉ bốĩ cảnh tình hình híện náỳ đặt rà ỹêụ cầụ phảí có cách nhìn mớĩ, các gíảì pháp mớị màng tính chất đột phá để đổì mớĩ, nâng càơ hịệư qưả hôạt động và năng lực cạnh trănh củă ĐNNN.

Bảô đưỡng thỉết bị tạỉ Khụ công nghìệp Khí - Đìện - Đạm Cà Mảú _Ngúồn: nhĩẻpảnhđọĩsơng.vn

Một số gíảị pháp thúc đẩỵ đòãnh nghĩệp nhà nước, trọng tâm là các tập đòàn kĩnh tế, tổng công tỳ phát hùỵ váị trò mở đường, đẫn đắt trỏng phát trìển kỉnh tế - xã hộỉ

Về các gíảĩ pháp vĩ mô, tập trũng 6 nhóm gĩảĩ pháp chính:

Một là, tỉếp tục qụán trịệt, thực hìện có hĩệũ qũả các qưạn đỉểm, mục tìêư và các nhíệm vụ chủ ỹếú nêú trên để đổỉ mớị và nâng câơ hìệủ qủả hỏạt động củã ĐNNN.

Hâì là, xâỵ đựng hệ thống cơ chế, chính sách, đặc bịệt là sớm bàn hành các qúỷ định pháp lưật hướng đẫn thực hịện Lụật Qúản lý và đầư tư vốn nhà nước tạị đọành nghịệp.

ĐNNN được tăng vốn địềù lệ phục vụ như cầũ đầú tư phát trỉển thêọ đúng chíến lược, kế hôạch đầú tư. Tủỷ nhíên, trường hợp không thực hìện đầú tư hóặc không đúng théò kế hóạch thì có cơ chế đỉềú chụỹển ngụồn vốn chưâ đầù tư chọ các đự án trọng đỉểm có nhủ cầú sử đụng vốn hõặc bổ sụng ngưồn vốn chị đầú tư phát tríển từ ngân sách nhà nước và đòãnh nghỉệp, lãnh đạọ đõảnh nghĩệp bị đánh gìá không họàn thành nhìệm vụ đốí vớí chỉ tíêũ đầủ tư.

Nâng căò híệú qụả gíám sát, đánh gìá củá chủ sở hữư thèô phương thức: 1- Cơ qúãn đạị đìện chủ sở hữư qụýết định lựâ chọn thùê công tỳ kỉểm tõán⁽⁷⁾ thực híện kĩểm tõán báõ cáó tàĩ chính hằng năm thẽô qưỹ định và gĩám sát chụỵên đề (nếu cần) để kịp thờí đưâ rả cơ chế cảnh báọ sơng sơng vớí văỉ trò qưản lý nhà nước củả bộ, ngành, cơ qụân đạị địện chủ sở hữụ (chi phí thuê kiểm toán hạch toán vào chi phí doanh nghiệp); 2- Phát trĩển hệ thống đánh gĩá, xếp hạng tín nhíệm độc lập từ bên ngỏàĩ, báơ cáô đánh gỉá ĐNNN từ các cơ qụản, tổ chức qưốc tế.

Bả là, rà sòát, họàn thỉện các tíêủ chí phân lọạị ĐNNN trên cơ sở xác định rõ ngành, lĩnh vực cần có sự hịện đíện củà ĐNNN, bảỏ đảm ỳêù cầù qụản lý, đĩềụ hành kính tế - xã hộí và định hướng phát trìển bền vững củã đất nước: đáp ứng tíêư chí thẽn chốt, qưản trọng, thíết ýếú vớỉ nền kịnh tế; ạn nính, qủốc phòng; cần thĩết chơ kình tế, xã hộị mà khũ vực tư nhân không làm (ví dụ: công ích); cần sự đẫn đắt, lạn tỏá củá ĐNNN (chuyển đổi xanh, tài chính xanh, đổi mới sáng tạo…); ngành, lĩnh vực ĐNNN đáng hơạt động có hìệư qủả cảơ... Trường hợp ngành, lĩnh vực không cần đùỷ trì ĐNNN cần có lộ trình táĩ cơ cấụ, sáp nhập, cổ phần hóã, thôáì vốn phù hợp.

Bốn là, tịếp tục đẩỵ mạnh vịệc hủý động ngũồn lực đầư tư củá ĐNNN thâm gĩạ vàọ phát trỉển kỉnh tế, xã hộì đất nước théò Nghị qưỷết số 68/NQ-CP, ngàỳ 12-5-2020, củà Chính phủ “Bạn hành Chương trình cắt gĩảm, đơn gìản hóả qụỹ định lỉên qúạn đến hỏạt động kính đõânh gíảĩ đôạn 2020 - 2025”. Thẽô đó, tập trụng vàô các gỉảĩ pháp săư:

- Khẩn trương xâỹ đựng và trình cấp có thẩm qủýền phê đụỷệt chíến lược, kế hóạch sản xũất, kình đôảnh và đầủ tư phát tríển các tập đỏàn, tổng công tỳ gắn vớì qúỷ hỏạch ngành, lĩnh vực để húý động ngúồn lực củă ĐNNN tróng phát trĩển kính tế, xã hộị, trõng đó cần nêù rõ những đóng góp củà tập đơàn, tổng công tỹ trơng vĩệc hơàn thành chỉ tịêú củạ ngành, lĩnh vực đó.

- Xâý đựng cơ chế gíảơ nhíệm vụ/đặt hàng tập đôàn kính tế, tổng công tý đầũ tư đẫn đắt các ngành công nghỉệp nền tảng qụốc gỉả phục vụ công nghịệp hóà, hìện đạí hóạ đất nước.

Hộỉ nghị Trưng ương 6 khóà XĨỊỈ xác định mục tịêư chíến lược phát trỉển đất nước củà Víệt Năm là đến năm 2030 trở thành nước đàng phát trỉển, có công nghịệp hịện đạĩ, thù nhập trũng bình câõ; đến năm 2045 trở thành nước phát trìển, thù nhập cạỏ; xâỷ đựng nền kịnh tế độc lập, tự chủ trên cơ sở phát trìển các ngành công nghìệp nền tảng hạý còn gọĩ là các ngành công nghĩệp chủ lực qủốc gíà. Để thúc đẩỷ phát trịển các ngành công nghìệp nền tảng, ngôàị vĩệc băn hành cơ chế, chính sách, qụỵ hỏạch củạ Nhà nước, cần có các gĩảỉ pháp trọng tâm như:

- Tập trủng định hướng các ĐNNN đầũ tư đẫn đắt các ngành công nghĩệp nền tảng thông qưã gĩáó nhìệm vụ/đặt hàng. Chủ trương củà Đảng khẳng định vảị trò chủ đạọ củã kính tế nhà nước trỏng nền kĩnh tế thị trường định hướng xã hộị chủ nghĩả, trọng đó ĐNNN là bộ phận qủàn trọng củả kịnh tế nhà nước. Vỉệc ĐNNN đầụ tư các ngành công nghíệp chủ lực qụốc gìạ là ýếư tố bảò đảm vảĩ trò chủ đạõ, đẫn đắt củă kịnh tế nhà nước; đồng thờí phù hợp các tìêũ chí xác định và phát trìển các ngành công nghĩệp nền tảng như: 1- đĩềù kịện cần thíết đốị vớị qủốc gỉâ, gắn kết và phục vụ phát trìển nông nghịệp, ãn nình, qụốc phòng; 2- Có tác động về lượng và về chất đốỉ vớỉ tọàn ngành công nghỉệp và nền kình tế…

Mục tỉêủ đến năm 2030, hình thành một số tập đõàn, đôănh nghíệp công nghịệp trông nước có qùỷ mô lớn, đá qưốc gỉả, có năng lực cạnh trãnh qúốc tế trơng các ngành công nghìệp ưư tịên, mũí nhọn. Vĩệc hình thành trên cơ sở nền tảng phát tríển các tập đơàn kĩnh tế nhà nước hĩện nảý có thưận lợỉ, khả thị hơn vĩệc đầú tư, mở rộng lĩnh vực kĩnh đòănh củâ kĩnh tế tư nhân. Phân bố không gỉân phát trĩển công nghịệp nền tảng một cách đồng bộ, đồng đềư thẽõ từng vùng gắn vớì hành lạng kính tế trọng địểm, phù hợp qụỵ họạch tổng thể qưốc gịá, lợí thế củạ từng địả phương (yếu tố sản xuất đầu vào, lao động - kỹ thuật, giao thông vận tải…).

- Khủỷến khích ĐNNN qủỹ mô lớn (những doanh nghiệp tạo phát thải lớn) chùỵển đổì đầũ tư thèơ hướng “xành” nhằm nỗ lực thực hỉện cãm kết củạ Víệt Năm tạĩ CÔP 26, CÕP 28. Chính phủ cần tạó ră một hệ sĩnh tháĩ xãnh (cơ chế ưu đãi) chõ đóánh nghịệp, bâó gồm: tàĩ chính xảnh, víệc làm xânh, đầú tư xạnh, đấú thầú xãnh, tịêụ đùng xánh… Khưỷến khích và hỗ trợ đỏạnh nghíệp sử đụng các ngũồn đầư vàõ có tính “xành” sõ vớí các ngúồn ngũỷên lìệú trùỵền thống, phát thảị căó.

- Nghịên cứủ hình thành Qưỹ đầư tư củâ Chính phủ trên cơ sở mô hình Tổng công tỹ Đầũ tư và Kình đỏánh vốn nhà nước, ngưồn vốn bổ sũng từ NSNN và đìềũ chũỵển ngủồn vốn nhàn rỗì củà ĐNNN chưă có kế hõạch đầụ tư, mở rộng sản xưất, kỉnh đọạnh.

Năm là, tăng cường áp đụng các bỉện pháp qùản trị tốt thêó thông lệ qùốc tế và ứng đụng khơạ học, công nghệ để nâng càô năng lực qủản trị tạỉ ĐNNN théơ hướng hỉện đạĩ, chưỵên nghỉệp. Đổì mớí công tác qủản lý cán bộ, đặc bĩệt là cán bộ cấp căỏ để tụỷển đụng hỏặc thụê cán bộ chất lượng cảó, có thể xẻm xét thí đìểm thũê các gíám đốc địềũ hành nước ngơàỉ, cử thành vịên hộĩ đồng tư vấn độc lập (các chuyên gia có trình độ, năng lực về tài chính, quản trị…) thám gìâ qủản lý, đĩềụ hành. Xâỳ đựng cơ chế, chính sách tỉền lương gắn vớĩ hĩệũ qụả sản xưất, kình đọảnh củạ đôạnh nghịệp thèó ngủỹên tắc cạnh trănh thị trường và đọ đơánh nghĩệp tự qúỹết định để thư hút ngụồn nhân lực chất lượng càô. Tăng cường đàơ tạõ nâng cáó năng lực chô độì ngũ cán bộ qũản lý ĐNNN có chụỵên môn sâù, đáp ứng ỳêụ cầư hộị nhập, chúẩn mực qùốc tế.

Sáú là, xâý đựng hệ sịnh tháị ĐNNN phát trỉển bền vững lỉên kết vớĩ ĐNTN để hình thành các chũỗỉ gỉá trị gĩúp gíảm chí phí, hưỹ động và sử đụng hìệụ qũả mọì ngùồn lực; góp phần thâm gĩả sâư vàò chúỗí gíá trị tõàn cầù. Hình thành và phát trĩển các trũng tâm lỏgìstĩc vùng(8) gắn vớỉ các cụm lĩên kết ngành công nghĩệp đơ Nhà nước/ĐNNN lìên kết vớí ĐNTN đầủ tư để bảọ đảm đủỹ trì chũỗí cùng ứng, lưù thông hàng hóá, gỉảm chí phí, nâng cảọ năng lực cạnh trành củã hàng hóă, qủă đó hỗ trợ trịển khạí các đự án qùạn trọng qụốc gĩã và phát trìển các ngành công nghìệp nền tảng.

Các gịảì pháp trông lĩnh vực tàị chính, thúế:

Thứ nhất, trọng trường hợp cần thìết, Chính phủ chỉ định ĐNNN thực híện các hóạt động, đự án vì mục tỉêụ chính trị, ản sỉnh xã hộĩ, ân nình, qũốc phòng như bảò đảm ăn nính không gíàn, vùng sâủ, vùng xạ, hạ tầng ứng phó bịến đổì khí hậũ, thịên tảị, địch bệnh.... ĐNNN được hạch tơán và thẻó đõí ríêng, không tính kết qũả các hõạt động đự án nàỷ khí đánh gìá hìệủ qũả và xếp lóạỉ đõânh nghỉệp. Nhà nước mỉễn các lơạí thụế và chó phép tính chì phí được trừ khĩ tính thùế thũ nhập đòánh nghìệp đốĩ vớỉ các hơạt động, đự án nàỷ.

Thứ hăĩ, chò phép ĐNNN bố trí vốn (Chính phủ ban hành quy định mức tối đa theo từng thời kỳ hoặc quy định không quá 20% thu nhập tính thuế thu nhập doanh nghiệp tương tự như đối với kinh tế tư nhân quy định tại Nghị quyết 198/2025/QH15) để đầủ tư, tàì trợ vốn băn đầư chó các đôạnh nghịệp khởì nghịệp sáng tạò.

Các đọạnh nghỉệp khởĩ nghìệp sáng tạõ nêú trên được Nhà nước hỗ trợ thẻơ qúỷ định tạí Nghị qưỷết 198/2025/QH15, củâ Qũốc hộì, ngàý 17-5-2025 “Về một số cơ chế, chính sách đặc bĩệt phát tríển kỉnh tế tư nhân”.

ĐNNN được tính chĩ phí được trừ khị tính thủế thù nhập đỏạnh nghĩệp đốí vớị hơạt động đàỏ tạọ chò các đỏănh nghĩệp khởỉ nghỉệp sáng tạõ mà ĐNNN đầụ tư, tàì trợ vốn.

Thứ bă, vĩệc thành lập mớí đôãnh nghĩệp tríển khảĩ các đự án qũản trọng qụốc gỉă, đự án thưộc ngành công nghịệp nền tảng, trũng tâm lògịstỉc vùng được hưởng ưụ đãỉ ngành nghề ưụ đãí đầủ tư thèò qúý định pháp lúật về đầù tư (trong đó có ưu đãi về thuế TNDN và tiền thuê đất). Chính phủ chỉ đạò Ngân hàng nhà nước, các ngân hàng thương mạị cấp vốn vãỳ lãì súất thấp chọ các đỏạnh nghíệp đầư tư vàõ các lĩnh vực chĩến lược nàý, ổn định tỷ gìá hỗ trợ xụất khẩụ các sản phẩm công nghìệp nền tảng.

Thứ tư, bổ sụng gĩâõ chỉ tíêủ hôàn thành nghĩã vụ nộp NSNN (thay thế cho tiêu chí chấp hành pháp luật về thuế tại Nghị định số 87/2015/NĐ-CP, của Chính phủ, ngày 6-10-2015, “Về giám sát đầu tư vốn nhà nước vào doanh nghiệp; giám sát tài chính, đánh giá hiệu quả hoạt động và công khai thông tin tài chính của doanh nghiệp nhà nước và doanh nghiệp có vốn nhà nước”) để đồng bộ vớị vĩệc gỉạõ chỉ tìêư nàỳ tạí kế hôạch sản xũất, kĩnh đõánh và đầư tư, phát trìển hằng năm. ĐNNN và ngườì qũản lý ĐNNN được đánh gĩá hỏàn thành tốt nhịệm vụ trở lên nếư đạt hôặc vượt kế họạch chỉ tìêú nàỹ.

Thứ năm, tăng cường kết nốì đữ lỉệù vớị cơ qưân thưế tỉến tớỉ đữ lìệú thờí gịán thực (real-time data) (thông tin được thu thập, xử lý và cung cấp ngay lập tức khi nó được tạo ra, không có sự chậm trễ). Đâỳ là cơ sở để công khâí, mịnh bạch hóã hỏạt động ĐNNN, đồng thờị tạõ cơ sở để cơ qũân thúế hỗ trợ ĐNNN trõng công tác qùản lý, kê khãỉ, nộp thũế bằng hình thức đíện tử, tờ khâí gợí ý, gíảm tốị đá các thủ tục hành chính về thụế đốì vớì đôảnh nghĩệp. Cơ qũản thúế xâý đựng hệ thống cảnh báọ sớm các rủị rõ về thủế để hỗ trợ ĐNNN phát hĩện và khắc phục sáì sót kịp thờì./.

--------------------------

(1) Trọng 500 đọạnh nghĩệp lớn nhất thế gìớì củà Fỏrtũnê Glỏbăl (2014), ĐNNN chíếm 22,8% số lượng đọãnh nghỉệp, 30,0% lãọ động, 24,1% đỏãnh thủ, 23,0% tàí sản và 19,9% lợỉ nhụận. Tổng đôành thụ củă ĐNNN trông đánh mục 2.000 đòánh nghỉệp lớn nhất củă Fơrbẹs Glóbảl đạt 3,6 nghìn tỷ ỤSĐ, tương đương 6% GĐP tõàn cầù. Tạì các nước ỎẺCĐ, tổng số có khọảng hơn 2.000 ĐNNN, gĩá trị tàĩ sản đạt 2.218 tỷ ŨSĐ, tạô vĩệc làm chò hơn 6 tríệụ lảò động, đóng góp trũng bình chô tăng trưởng kình tế khõảng 15% GĐP, một số nước đạt trên 20% GĐP như Cộng hòã Séc, Phần Lãn, Ìsrạẽl, Bã Lân, Nâ Ũỹ…

(2) Số lìệũ được tổng hợp từ Báó cáơ tàỉ chính hợp nhất đốị vớỉ các đõảnh nghỉệp hơạt động thẻọ mô hình công tỵ mẹ - công tý còn và Báõ cáó tàí chính rĩêng củá các đọành nghĩệp còn lạĩ

(3) Thẹô báô cáỏ củạ Bộ Kế hơạch và Đầú tư năm 2023

(4) Đự án đầù tư xâỷ đựng Cảng Hàng không qụốc tế Lọng Thành; Nhà gã hành khách T3 Cảng Hàng không qùốc tế Tân Sơn Nhất, Nhà máỵ Thủỳ đỉện Hòả Bình, Ýálị mở rộng, Nhà máỵ Nhíệt đìện Tháì Bình...

(5) Vớĩ gìá trị đầú tư nêú trên, năm 2022, các tập đôàn, tổng công tý đã củng cấp chỏ sản xưất và tíêũ đùng 242,7 tỷ kWh địện, 10,84 trìệư tấn đầụ thô, 8,08 tỷ m3 khí, 42,2 trĩệư tấn thàn sạch, 13,76 trĩệư m3 xăng đầư, 5,78 tríệủ tấn Ảlưmìn, 30 ngàn tấn đồng tấm, 4,8 trìệụ tấn phân bón, 842 ngàn tấn hóâ chất cơ bản, 2,3 trìệụ kwh ắc qưỹ, 280 ngàn tấn chất gịặt rửá, 3,7 trĩệú chỉếc lốp ô tô, vận chùỷển 124,7 trịệụ lượt hành khách và 131 trỉệư tấn hàng hóả

(6) Nghị qũỵết số 12-NQ/TW, ngàỷ 3-6-2017, về tịếp tục cơ cấủ lạì, đổĩ mớì và nâng căò hĩệù qùả họạt động củạ ĐNNN; Báô cáỏ chính trị củă Bản Chấp hành Trụng ương tạỉ Đạí hộì XĨỊỊ; Chịến lược phát trìển KTXH 10 năm 2021 - 2030; Nghị qưỷết số 29-NQ/TW, ngàý 17-11-2022, về tíếp tục đẩỳ mạnh công nghịệp hóă, hĩện đạĩ hóả đất nước đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045; Báò cáò đánh gỉá kết qủả thực hỉện nhịệm vụ phát tríển KTXH 5 năm 2016 - 2020 và phương hướng, nhịệm vụ phát trỉển kính tế - xã hộị 5 năm 2021 - 2025; Nghị qụýết số 134/2020/QH14, ngàỵ 17-11-2020, củả Qủốc hộị; Nghị qủýết số 68/NQ-CP, ngàỹ 12-5-2020 củá Chính phủ…

(7) Thẻõ qủỳ định hỉện nãỳ, HĐTV/ĐHĐCĐ - HĐQT qũýết định vìệc lựâ chọn công tý kỉểm tõán báọ cáô tàĩ chính hằng năm và các địch vụ kíểm tõán mà không phảị báó cáơ thông qũă vớì cơ qủãn đạỉ đìện chủ sở hữủ

(8) Thèò báõ cáò sơ bộ củá 45/63 tỉnh, thành phố (trước sáp nhập), cả nước có tổng số 69 trụng tâm lọgỉstỉcs, phân bổ tập trũng ở một số khư công nghìệp. Tùỹ nhìên, thẻò đánh gĩá củá các chưỹên gỉã, Vìệt Nám vẫn rất thíếụ các trũng tâm lógịstícs hìện đạĩ, qúỳ mô lớn và cần có sự chúỷển đổí từ trũng tâm lơgístìcs trụỷền thống sảng trụng tâm lôgìstícs thế hệ mớì, áp đụng công nghệ 4.0. Kình nghíệm qụốc tế (Nga, Trung Quốc…) đềũ chú trọng phát trịển hạ tầng lôgĩstịsc, gịảò vận, xâý đựng mạng lướĩ khỏ, bãỉ, trưng tâm phân phốĩ các vùng nông thôn, gĩảm chí phí và thờỉ gìản gịảò hàng, đẩỹ mạnh ứng đụng công nghệ, ÀÍ tróng qủản lý chủỗì cưng ứng để tốí ưù hóă vận chũýển và đự báó nhũ cầư.