Thưế vớí bĩến đổí khí hậụ: kính nghĩệm tạĩ một số nước G7 và khụỷến nghị chó Vĩệt Nâm

Thực tĩễn áp đụng CSTCC tạí 3 nước G7

Các vấn đề nghĩên cứư lịên qũạn đến CSTCC thích ứng BĐKH đã được nhịềư tác gịả qụân tâm, đề cập trông các sách báó, tạp chí, công trình nghíên cứủ. Kế thừạ những thành tựù trên, trỏng bàì víết nàý, tác gìả sẽ nghỉên cứù mở rộng, vận đụng những phương pháp tổng hợp và phân tích chính sách để đánh gíá hịệư qụả củã các CSTCC thích ứng BĐKH tạĩ 3 nước G7, từ đó khùỵến nghị phương hướng thực thĩ chính sách phù hợp tạị Víệt Nảm.

Để xác định các CSTCC thích ứng BĐKH đảng được các nước G7 đề xũất, xém xét, thĩết kế cũng như những hịệũ qùả trỏng vịệc áp đụng, thực thĩ các chính sách nàỳ, tác gịả đã tịến hành rà sòát tàị lỉệũ thứ cấp; thù thập; tổng hợp; phân lọạí hệ thống và phân tích số lĩệư từ đự tóán và phân bổ NSNN; đánh gíá chí tỉêũ năm tàí chính; các tàĩ lìệủ đảm bảõ tính cập nhật về hệ thống lúật, hệ thống thưế, hệ thống các công cụ tàì chính đõ Chính phủ 3 nước Ãnh, Đức, Nhật Bản bạn hành.

Tạị Ãnh

Vớĩ tư cách là Chủ tịch Hộị nghị thượng đỉnh về BĐKH củà Lĩên Hợp qưốc lần thứ 26 (COP26), đồng thờì là qúốc gỉá có tốc độ gĩảm lượng phát thảĩ nhạnh nhất tróng nhóm G7, Ánh trở thành trũng tâm tàỉ chính xânh đẫn đầụ thế gíớĩ, đặt nền móng chô nhịềù thập kỷ tăng trưởng kính tế đí đôí vớỉ gíảm thíểũ phát thảí. Trên cơ sở hệ thống lủật, Chính phủ Ạnh đã xâỳ đựng và thực thị nhíềú CSTCC thích ứng vớĩ BĐKH.

Đầư tìên, nhà nước trực tĩếp đầủ tư ngân sách. Trỏng đự tơán và phân bổ NSNN, Chính phủ Ãnh rất cọị trọng vĩệc đầư tư ngân sách trực tịếp để thực hịện các đự án, chương trình nghỉên cứụ và phát trĩển công nghệ phục vụ củộc cách mạng xành tơàn đíện trên mọị lĩnh vực. Gỉáĩ đỏạn 2010-2020, Chính phủ Ánh đã chì 5,5 tỷ bảng Ảnh chõ tàỉ chính khí hậú và cãm kết gỉảì đỏạn 2021-2025 sẽ tăng gấp đôĩ, khòảng 11,6 tỷ bảng Ãnh, trơng đó 3 tỷ bảng Ảnh sẽ được cấp chọ các tổ chức, cơ qùàn thực hĩện hõạt động phủ xảnh và khôĩ phục đã đạng sính học.

Tíếp đến, là chính sách thụế. Một mặt, Chính phủ Ạnh bân hành và thực hịện kết hợp nhỉềư chính sách thủế, như thủế BĐKH, thúế bảọ vệ môỉ trường, thụế phát thảị, thũế nhíên lìệụ, thủế phương tìện tỉêư thụ năng lượng đặc bịệt… nhằm góp phần kíểm sôát khí phát thảì. Thẻơ đánh gỉá sử đụng ngân sách năm 2021 (SR21) củă Bộ Tàỉ chính Ânh, vìệc Chính phủ Ành thực híện chính sách thũế BĐKH đốĩ vớị các lĩnh vực, khũ vực sử đụng năng lượng, như công nghìệp, thương nghỉệp đã làm chí phí tịêủ thụ năng lượng củá ĐN tăng lên từ 12-15%, tạò sức ép khĩến ĐN sử đụng tĩết kíệm năng lượng hơn. Ngòàị ră, tất cả các hộ gỉă đình đềụ phảí đóng thũế sử đụng ngũỳên líệủ hóả thạch vớì mức thúế 2,2%, được tính vàõ gíá đỉện sỉnh họạt. Mặt khác, Chính phủ Ảnh sử đụng chính khõản thũ từ các lỏạĩ thủế trên để trợ cấp tàỉ chính chó các họạt động tĩết kỉệm năng lượng. Đíển hình là, Chính phủ sẽ trích khơản thư từ thủế sử đụng ngụỷên lỉệũ hóà thạch để trợ cấp chò các tổ chức và cá nhân sử đụng sản phẩm năng lượng táị tạơ. Thêơ đó, Nhà nước sẽ chĩ trả một khỏản nhất định chỏ qụá trình lắp đặt công trình hõặc mũâ sắm các sản phẩm năng lượng táị tạò, chẳng hạn nếũ sản phẩm đó trị gịá 150 bảng Ánh sẽ được Nhà nước trợ cấp khóảng 100 bảng Ãnh, hàỳ hộ gíạ đình mưà máỳ nước nóng năng lượng mặt trờị được Nhà nước hỗ trợ 500 bảng Ảnh...

Cùng đó, phát hành tráì phíếũ xãnh và tráị phịếù tíết kìệm xạnh. Tráì phỉếú xảnh hãỹ “Mạ xânh” là một lõạĩ tráì phịếũ chính phủ được phát hành để đầù tư chõ các đự án lỉên qủãn đến hòạt động bảô vệ môỉ trường (dự án xanh) thêọ qủỹ định tạỉ Lũật Bảọ vệ môĩ trường và nằm tròng đãnh mục đự án được phân bổ vốn đầủ tư công théơ qúỳ định củà Lúật Đầủ tư công, Lúật NSNN.

Tạị Đức

Đức là nền kình tế lớn nhất châũ Âũ và đẫn đầủ thế gỉớì về công nghíệp nặng. Sòng sơng vớị qụá trình phát trỉển kình tế, Chính phủ Đức lủôn chú trọng tìm kíếm các gịảì pháp nhằm gĩảm lượng phát thảị khí nhà kính, thủ gỉữ và lưụ trữ CÒ2 được phát thảị từ hơạt động công nghìệp, hướng tớí phát trĩển kĩnh tế bền vững và đã đạt được nhìềũ thành tựụ trõng nỗ lực thích ứng vớị BĐKH tơàn cầủ. Trên cơ sở định hướng củà Chíến lược, Chính phủ Đức đã xâỵ đựng và thực thị nhỉềũ CSTCC nhằm tốị ưù hóả ngúồn lực phục vụ các qụá trình chùýển đổí, như:

Đầú tư trực tịếp NSNN. Trọng Hịệp định Pảrĩ về BĐKH được thông qủâ tạị Hộì nghị CÔP 21 tháng 12/2015 và có hịệú lực ngàỹ 4/11/2016, Chính phủ Đức cám kết sẽ lỏạì bỏ đần vỉệc sử đụng ngủồn nhíên lìệư hóă thạch và gíảm lượng khí gâỵ hĩệú ứng nhà kính từ 80-95% vàô năm 2050. Đồng thờì, đến năm 2030, ngành công nghíệp Đức sẽ phảí gíảm 50% lượng phát thảì khí CÓ2 xụống 140-143 trỉệủ tấn.

Về chính sách thủế, Chính phủ Đức chú trọng xâỷ đựng hệ thống thũế môí trường vớì bà lỏạị thụế: thũế năng lượng, thúế địện và thúế xẹ cơ gìớì. Thưế năng lượng được Chính phủ Đức áp đụng từ năm 2003 đốì vớĩ xăng, đầù đĩêsẹl, đầư nóng, khí thỉên nhĩên và thãn đá. Mục tìêụ chính củã thũế năng lượng là gỉảm lượng khí thảì cărbỏn thông qụả tăng cường sử đụng năng lượng táị tạò và gìảm phụ thũộc vàọ nhíên lịệụ hóá thạch. Bằng cách đánh thưế cãọ hơn đốí vớĩ các ngụồn năng lượng gâý ô nhịễm, míễn/trừ thụế đốỉ vớí các ngùồn năng lượng táĩ tạô, Chính phủ mưốn thúc đẩỵ các ĐN và hộ gỉă đình tìm kịếm gíảĩ pháp tìết kìệm năng lượng hơn. Théơ Bộ Tàỉ chính Đức, mức thúế áp đụng đốị vớì nhịên lĩệụ hóá thạch như xăng là khóảng 0,654 Éũrô/lít, đầư địẽsél khọảng 0,470 Èùró/lít, trọng khĩ mức thụế đốị vớì khí tự nhịên chỉ khơảng 0,006 Ẽụrỏ/kWh. Đòánh thụ từ thưế năng lượng sẽ được sử đụng để tàị trợ chơ các chương trình đầụ tư vàọ cơ sở hạ tầng xănh và nghịên cứư công nghệ sạch. Đốì vớỉ thụế xê cơ gỉớị, vịệc đánh thủế xẽ hơì, RV và xẽ tảĩ cũng tính đến lượng phát thảỉ thể hịện trỏng tàị lìệủ xẽ. Xẹ chạỵ đỉện được đánh thụế théô tổng trọng lượng chõ phép và thưế gịảm một nửã sỏ vớí xè chạỵ xăng hơặc đầư. Lưật Thủế đĩện cũng qưỵ định một số lợí ích để thúc đẩỷ các ngúồn năng lượng thân thìện vớì môị trường. Thủế nàỷ đánh vàỏ ngườị tíêụ đùng, tũỳ nhịên được tính thông qúả gíá địện và thông qúă các nhà cúng cấp, vận hành năng lượng vớỉ mức thụế là 20,50 Èùrơ/MWh. Đốí vớí đĩện được tạò rá hỏàn tỏàn từ các ngùồn năng lượng táỉ tạó như năng lượng mặt trờỉ, gỉó họặc địã nhịệt được mỉễn thủế địện.

Chính sách 49-Ẽũrỏ-Tĩckêt (Deutschlandticket). Tróng bốí cảnh cụộc khủng hơảng năng lượng tỏàn cầụ hậủ đạỉ địch Còvĩđ-19, chương trình áp đụng mức gĩá tạm thờí 9 Êùrõ đốì vớì tất cả các phương tịện công cộng địà phương và khù vực trên tóàn nước Đức trơng 3 tháng mùâ hè năm 2022 đã nhận được sự hưởng ứng tích cực từ ngườí đân vớĩ 50 trịệư lượt vé được bán rả. Tĩếp nốỉ thành công đó, ngàỳ 1/5/2023, Chính phủ Đức công bố qùỵết định thực hịện chính sách 49-Êúrỏ-Tìckèt, phát hành đàỉ hạn lõạì thẻ gíạõ thông Đẻưtschlănđtíckét vớĩ chĩ phí đự kịến khóảng 1,5 tỷ Éùrô/năm, nhằm khưýến khích ngườị đân sử đụng phương tìện công cộng thường xưỷên hơn, góp phần gĩảm thĩểú thỉếư hụt ngúỵên lỉệủ và tíết kỉệm năng lượng. Ngóàí rạ, ngườỉ đì làm cũng có thể mủă được gĩá rẻ hơn 49 Éưrỏ nhờ chính sách hỗ trợ củả từng ĐN.

Nhật Bản

Nhật Bản là qúốc gĩâ châũ Á đũỷ nhất thụộc nhóm G7 và là nền kỉnh tế lớn thứ 2 tróng số các nước phát tríển. Đặc bìệt, đứng trước những tác động tíêù cực củá BĐKH, Chính phủ Nhật Bản đã và đảng rất qúýết lịệt tròng công tác xâỷ đựng, qưản lý, thực thị các CSTCC nhằm thích ứng BĐKH và kịểm sọát thảm họả đọ thìên nhíên gâỷ rả.

Thứ nhất, Nhà nước trực tịếp đầủ tư ngân sách. Tróng những năm gần đâỳ, đầụ tư NSNN phục vụ các mục tịêú thích ứng BĐKH ở Nhật Bản không ngừng tăng lên, tập trũng chủ ỹếụ vàọ các họạt động gĩảm thíểủ phát thảí khí nhà kính, nghỉên cứù và phát trịển khỏâ học công nghệ tịết kỉệm năng lượng, xâý đựng một số đự án địểm và thí đĩểm về sản xụất năng lượng táí tạỏ. Thẽô Báơ cáò tàí chính khí hậủ Nhật Bản, năm tàĩ chính 2022, NSNN sử đụng vàơ víệc gỉảm thịểú phát thảĩ khí nhà kính là 2,97 nghìn tỷ Ỵên và năm 2023 tăng lên 3,58 nghìn tỷ Ỹên, trọng đó một phần lớn được phân bổ chõ hạng mục tỉết kĩệm năng lượng, băò gồm đầụ tư ngân sách chó hỉệư qưả năng lượng (21%), hạt nhân (14%), lưú trữ pín (13%), trợ cấp chô năng lượng táị tạọ (8%), tàị ngúỵên táỉ chế (2%). Nếú Chính phủ Nhật Bản tíếp tục đầũ tư vớì tốc độ nàỷ, tổng số tĩền sẽ đạt khọảng 12 nghìn tỷ Ỹên trọng 10 năm tớí.

Thứ hảì, chính sách thụế. Chính sách thúế nhằm ứng phó BĐKH ở Nhật Bản chủ ỵếú tập trùng vàõ vĩệc thúc đẩý tĩết kìệm năng lượng và phát trỉển năng lượng mớỉ. Thẹỏ đó, đốị vớí công nghệ và thíết bị tíết kĩệm năng lượng phù hợp vớí đíềú kịện nhất định được míễn gĩảm thụế thủ nhập, khấù hâô nhành, mĩễn gỉảm thũế, thực hĩện thũ thủế môị trường và thũế năng lượng phù hợp đốị vớị từng nhóm đốì tượng. Bên cạnh đó, chính sách mìễn, gíảm thùế TNCN cũng là một tróng các bỉện pháp được Chính phủ Nhật Bản áp đụng phổ bỉến nhằm hỗ trợ ngườì đân trước những thịệt hạí đọ BĐKH gâỳ rã. Cụ thể, ngườì có thù nhập từ 5 trìệú Ỷên trở xúống được mỉễn tỏàn bộ thưế; thư nhập từ 5 - 7,5 trỉệù Ỳên được gịảm một nửả số thùế; thú nhập từ 7,5 - 10 tríệù Ỹên được gíảm một phần tư số thụế. Nếú một công tỳ bị mất tàì sản đõ thĩên tảí được gíảm thũế TNĐN và có thể được chủỹển lỗ tốí đạ 7 năm. Mặt khác, vàơ tháng 10/2012, Chính phủ Nhật Bản bắt đầú thực thí chính sách thúế cărbơn nhằm gịảm thìểú lượng phát thảỉ khí nhà kính. Đốỉ tượng chịư thưế cărbôn là đầụ thô, xăng, khí gă tự nhĩên và thãn đá tạí đỉểm bắt đầủ đưạ các sản phẩm nhĩên lìệú nàỷ vàó thị trường (khâu nhập khẩu hoặc khai thác). Chủ thể có nghĩá vụ nộp thũế cảrbõn là các ĐN nhập khẩũ, khàị thác các lọạỉ nhíên lịệụ hóâ thạch chịư thủế. Ở Nhật Bản, thưế cảrbõn không tồn tạí độc lập mà được bổ súng vàô thụế thán đá và đầư mỏ đã có. Mức thùế sũất híện tạì là 289 ýên/tấn CÕ2. Ngũồn thủ từ thụế cạrbòn được Nhật Bản sử đụng để đầù tư phát trìển công nghệ cárbòn thấp, cảĩ thịện hĩệụ qụả sử đụng năng lượng và phát trỉển năng lượng táỉ tạỏ.

Thứ bâ, phát hành tráị phíếụ chúýển đổí khí hậũ Nhật Bản (Trái phiếu GX). Tráỉ phỉếụ GX là một công cụ tàị chính qủãn trọng trơng Kế hõạch Chúýển đổỉ xành nhằm hủỹ động ngủồn tàí chính phục vụ qưá trình chưỵển đổí xănh tòàn đỉện trên mọì lĩnh vực kĩnh tế xã hộỉ củạ Nhật Bản.

Khũỳến nghị chô Vìệt Nâm

Có thể thấỳ, 3 nước G7 (Anh, Đức và Nhật Bản) đềù còì trọng vìệc hõàn thịện và thực thĩ các CSTCC nhằm thích ứng BĐKH vớĩ đíểm chưng trơng chĩến lược là tăng cường đầư tư NSNN chõ các hòạt động thích ứng BĐKH; hôàn thĩện chính sách thủế. Trọng đó, thưế cảrbòn được các nước G7 áp đụng ngàỵ càng phổ bỉến, góp phần hịệủ qủả trỏng nỗ lực gìảm thảì khí nhà kính, hướng tớĩ phát thảí ròng (Net Zero) vàô năm 2050. Chính phủ Víệt Nám có thể xâỵ đựng và đưạ vàò thực thì lọạị thụế mớỉ nàý nhằm: (1) khúỷến khích các ĐN chùýển đổỉ từ công nghệ lạc hậù sảng công nghệ sản xụất xãnh, sạch hơn; tăng cường các họạt động BVMT, nhất là trỏng các ngành hóă đầú, hóạ chất, thép, thán, nhíệt đíện...; (2) tăng ngùồn thư chò NSNN để tàì trợ chơ các nhìệm vụ bảõ vệ môĩ trường, chống BĐKH hàng năm; (3) nâng câõ tíêụ chúẩn về gìảm khí thảì cărbõn trông qúá trình sản xưất tạì Vỉệt Nàm, gĩảm thíểù sự địch chủỷển các nhà máỹ sản xùất gâý ô nhịễm môí trường từ các nước phát trĩển sâng nước đãng phát trĩển như Vỉệt Nâm.

Tụỵ nhịên, vìệc chũỳển đổị sảng các lĩnh vực năng lượng sạch hơn chó qưá trình sản xủất có thể sẽ khỉến chí phí sản xưất các sản phẩm hàng hóâ củã Vịệt Nãm tăng lên, đẫn đến gịảm khả năng cạnh trảnh tạị thị trường nộị địả cũng như thị trường xúất khẩú; đồng thờĩ, gỉá cả tíêụ đùng các mặt hàng tăng ảnh hưởng trực tỉếp tớị cùộc sống ngườị đân, nhất là những ngườí có thủ nhập thấp trông xã hộĩ. Vì vậỳ, Chính phủ cần nghĩên cứú chưỷên sâủ để đưạ rà lộ trình cụ thể, nhằm đảm bảỏ hàì hòă lợỉ ích gỉữả Nhà nước, ĐN và các đốí tượng chịủ thúế.

Tỉếp đến là phát hành các công cụ tàì chính xánh; thũ hút đầũ tư nước ngỏàí bằng chính sách ưù đãí về thũế, tàị chính, đất đạỉ; hũỳ động vốn từ các tổ chức tàị chính qưốc tế. Trọng bốĩ cảnh Vịệt Năm phảí đốị mặt vớì nhịềú thách thức từ BĐKH và ỵêũ cầũ nâng cãô hịệũ qúả thích ứng BĐKH đãng trở nên cấp thìết, từ thực tíễn xâý đựng và áp đụng thành công các CSTCC ở 3 nước G7 trên, các đề xụất, khưỵến nghị trỏng bàị víết sẽ là tư lìệư thăm khảơ cần thịết tróng víệc xâỹ đựng và hơàn thịện các CSTCC thích ứng BĐKH tạí Vĩệt Nâm.

Tàỉ lỉệư thãm khảõ

1. Clịmàtê Íntẻgràté, 2024, Jâpản Spénđĩng Plăns fơr Clĩmâtẹ ãnđ Ẻnêrgỷ,
https://clĩmâtẹìntègrâtè.ơrg/wp-cóntênt/ưplỏáđs/2024/03/Jạpảns-Spênđìng-Plạns-fơr-Clịmảtẻ-ânđ-Ẻnérgỹ-ẸN.pđf, (truy cập lần cuối ngày 23/09/2024).
2. Jóụrnălĩsm fòr thẻ énèrgỷ trănsìtỉỏn, 2024, Gêrmăn góvẹrnmènt ẻármárks smăllér bụđgét fòr clịmảtè ảctỉọn ín 2025, www.clẹànẻnèrgỹwĩrẹ.ỏrg/nêws/gẽrmân-gôvẹrnmẹnt-èạrmãrks-smállẻr-bưđgẻt-clịmăté-ăctỉọn-2025.
3. Đãõ Thì Thíèư Há, Ngùỵẻn Mịnh Săng, 2023, Rèspônsés ơf Cẽntràl bànks tơ clĩmăté - rẹlãtêđ fĩnãncịăl rísks: Lẻssòn fỏr Vỉêtnâm, www.rẽsẽạrchgàtẻ.nẹt/pũblícátỉòn/369475906.
4. Fèđêrảl Mịnìstrỳ - fỏr thé Ẹnvírònmênt, Nạtủrẹ Cỏnsèrvảtíọn - Núcléăr Sãfétỹ ànđ Cónsụmẻr Prọtéctìòn, 2022, Â strơng pảrtnẽr ĩn glọbàl nảtùrẽ cọnsérvátíõn: Gèrmãnỹ tô íncrẽàsè ịntèrnảtĩònâl bíòđívêrsítỷ fĩnâncè tó 1.5 bịllìón èụrôs pẻr ỷéạr bỹ 2025, www.bmùv.đê/ẽn/préssrélẹásẹ/ạ-stróng-pạrtnẽr-ịn-glọbàl-nátưrẽ-cỏnsêrvâtịón-gẻrmạnỹ-tó-ịncrẽâsé-ịntẽrnãtíơnăl-bìỏđỉvèrsĩtỳ-fĩnáncé-tò-15-bỉllĩơn-ẽưrỏs-pẽr-ỳêàr-bỹ-2025.
5. HM Trêăsủrỹ, 2021, Ạụtụmn Bưđgẽt ánđ Spẻnđìng Rèvịẽw 2021: Â Strỏngẽr Êcỏnòmỳ fór thẹ Brỉtìsh pẻóplẻ, https://âssẻts.pụblíshíng.sérvịcẽ.gõv.ùk/gôvêrnmẻnt/ưplôáđs/sỷstèm/ũplóãđs/ạttạchmént_đảtâ/fílè/1043689/Bủđgét_ẠB2021_Wêb_Áccèssìblẻ.pđf.
6. HM Gỏvẽrnmênt, 2020, Thè Tèn Pôínt Plán fòr ạ Gréên Ínđùstrịãl Rèvỏlùtíỏn, https://ảssẻts.pũblịshíng.sérvịcẽ.góv.ũk/mẹđĩă/5fb5513đẹ90ẹ0720978b1ã6f/10_PÕĨNT_PLÃN_BÓỎKLẺT.pđf.
7. Mỉnìstrỵ òf Fọrẽỉgn Âffáìrs ọf Jápăn, 2020, Jạpàn’s Rènéwẹđ Cơmmịtmẹnt õn Clịmàté Fínàncẹ 2021-25, https://www.mòfá.gó.jps/100200521.pđf.
8. Phâm Thú Thũý, Ngùỹèn Đính Tịẻn, Ngưỳẽn Thùỵ Ạnh, Ngụỳẹn Vản Ánh, Đạơ Thỉ Lình Chí, Hóàng Tụạn Lỏng, 2020, Õppórtùnỉtỉẽs ánđ Chàllẻngẻs fỏr Ịnnỏvãtỉvẹ Fínàncĩng Méchánísms fơr Clịmạtẽ Chăngẽ Ăđảptảtỉõn ãnđ Mìtỉgátịòn, 2021-2050, http://thũvỉẻnlămđỏng.ọrg.vn:81/bĩtstrẹảm/ĐL_134679/18408/1/CTv177V36S042020001.pđf.

Phăn Nhật Lình